Epistemolojik kopuş enflasyonda
TÜİK eylül ayında resmi enflasyonun yıllık yüzde 83,45 olarak hesaplandığını açıkladı. 24 yılın en yüksek enflasyonu yaşanırken iktidar baz etkisine güveniyor. Bu enflasyon hesabı ücret zamlarını etkileyecek.
Ekonomi Servisi
Ülke ekonomisinde tarihin en ciddi kur dalgalanmaları yaşanırken enflasyon da Mayıs 2021’den bu yana kesintisiz yükselişini sürdürüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan resmi enflasyon verisi ise ülke gerçeğinden giderek daha da uzaklaşıyor.
TÜİK’in yayımladığı eylül ayı tüketici fiyat endeksindeki (TÜFE) yıllık artış yüzde 83,4 aylık artış ise yüzde 3,08 oldu. Resmi enflasyon 1998 yılından bu yana en yüksek seviyeye çıkarken AKP Aralık 2002’de yüzde 29,7 ile devraldığı enflasyonu 20 yıl sonra 83,4’e yükseltti.
Yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) de eylülde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 151,50 artışla yükselmeye devam etti. Aylık üretici enflasyonu yüzde 4,78 oldu.
Eylülde tüketici fiyat endeksinde kapsanan 144 temel başlıktan 18 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 2 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 124 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.
Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış yüzde 117,66 ile ulaştırmada yaşandı.
İktidar enflasyonda baz etkisiyle düşüşün hayallerini kursa da sokakta hissedilen pahalılıkta baz etkisi yok. AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, "Enflasyonu, hızla düşürecek kabiliyete sahip bir ülkeyiz. Bunu geçmişte yaşadık, sonra da düşürdük" dedi ancak TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon baz etkisi ile düşüşse de hayat pahalılığı dar gelirlilerin yaşamlarını etkilemeye devam edecek.
Enflasyonda öncü göstergeler olarak kabul edilen Türk-İş gıda enflasyonu ve İstanbul perakende fiyatlar endeksi eylül ayında fiyatlardaki artış hızının devam ettiğine işaret etmişti.
Türk-İş, Ankara'da hesaplanan gıda enflasyonunun eylülde bir önceki aya göre yüzde 5,15, bir önceki yıla göre yüzde 130 arttığını ve açlık sınırının ise 7 bin 245 TL ile mevcut asgari ücretin bin 745 TL üzerinde gerçekleştiğini açıkladı.
İTO'nun ölçtüğü İstanbul enflasyonu ise Eylül'de 3 hanelere çıktı. İstanbul’un enflasyonu perakendede yüzde 107,42, toptan fiyatlarda yüzde 98,17 artış yaşandı.
G20'DE ENFLASYON ŞAMPİYONU TÜRKİYE
G20 ülkelerinin açıklanan son enflasyon verileri dikkate alındığında Türkiye'nin liderliğinin de devam ettiği görüldü.
Türkiye'yi yüzde 78,5 enflasyonla Arjantin, yüzde 14,3 ile Ukrayna ile savaşta olan Rusya izledi.
POLİTİKA FAİZİYLE MAKAS 71,5 PUANA YÜKSELDİ
TCMB politika faizi ile enflasyon makasında yeni rekor seviyeye çıkıldı.
Veriler enflasyonla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) politika faizi arasındaki makasın rekor seviyeye yükseldiğini gösterdi.
Buna göre söz konusu makas 71,5 puana yükseldi.
Enflasyonda yükseliş ivmesi devam ederken Eylül toplantısında TCMB'nin 100 baz puanlık faiz indirimine gitmesi bu makasın daha da açılmasına neden oldu.
AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen hafta yaptığı açıklamalarda faiz indirimlerinin devam edeceğini ifade etmişti.
***
EN YOKSULLARIN GIDA ENFLASYONU YÜZDE 137
Son yıllarda gıda enflasyonu ile genel enflasyon arasındaki fark açılmaya başladı. 2003 bazlı TÜFE ve gıda enflasyonu endeksleri 2022 Eylül ayında sırasıyla 1.047 ve 1.374 oldu. Böylece gıda enflasyonu endeksi ile TÜFE arasındaki fark yüzde 31 oldu.
TÜİK tarafından yayımlanan resmi enflasyon oranları farklı gelir gruplarını yansıtmıyor. DİSK-AR TÜİK’in ham verilerinden yararlanarak emeklilerin, dar gelirlilerin, düşük gelirlilerin hissettiği enflasyonu hesapladı. Gıda enflasyonu ortalama yüzde 93,1 olarak gerçekleşirken emeklilerin gıda enflasyonu yüzde 118,5, en yoksul yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 137,3 olarak gerçekleşti. Hesaplama enflasyonun gelir gruplarına göre önemli ölçüde farklı hissedildiğini ortaya koydu.
***
GERÇEKLİKTEN UZAK ENFLASYON TÜM ÜCRET ZAMLARINI ETKİLİYOR
TÜFE ne kadar düşük belirlenirse tüm emekçilerin ücretlerine yapılacak zam da o kadar düşük belirleniyor. Ocak 2023’te memur maaşları ve emekli aylıkları 6 aylık enflasyona göre artacak. Üç aylık resmi enflasyon yüzde 7,1, resmi enflasyon önümüzdeki 3 ay boyunca aylık yüzde 3,5 artmaya devam ederse yılın 6 aylık enflasyon yüzde 19 olarak hesaplanıyor. Böylece yasal zam oranları yüzde 19 seviyesinde gerçekleşebilir.
Enflasyona bağlı olarak belirlenen ücretler:
•Memur, işçi, BAĞKUR emeklilerinin maaşlarına yapılacak zammın tamamı
•Toplu İş Sözleşmesi (TİS) yapılan işçilerin ve kamu ekçilerinin ücret ve maaşlarına yapılacak zamlara ek enflasyon farkı
•Asgari ücret zammı
•Özel sektörde çalışan beyaz yakalı ücretlilere yapılan zamlarda en önemli faktör
***
ASIL KOPUŞ TÜİK’TE!
Ekonomistler enflasyon rakamlarına ilişkin değerlendirmelerini sosyal medya hesaplarından paylaştı. İktisatçıların AKP’nin ekonomi politikalarını da eleştiren değerlendirmeleri şöyle:
•Prof. Dr. Hakan Kara: 99 yıllık Cumhuriyet tarihinin en apansız enflasyonu, 2. Dünya Savaşı’nda yaşanmıştı. Rekoru kırmak, epistemolojik heterodoks nöro ekonomi modeline nasipmiş.
•Prof. Dr. Erinç Yeldan: Enflasyon oranı, Merkez Bankası’nın para politikasına Cumhurbaşkanı ve AKP Başkanı tarafından yapılan açık müdahaleler ve izleyen rasgele tasarımlar sonucunda 3 ay içinde yüzde 17’den önce yüzde 50’lere, sonra da 80’lere fırladı ve o düzeyde kaldı. Bir senedir hâlâ neyin analizi? TÜİK fiyat istatistiklerinde epistemolojik kopuş: Eylül ayında yıllık bazda tüketici fiyatları yüzde 83, üretici fiyatları yüzde 151 artmış. Emir komuta altında rasgele para politikasına devam.
•Mahfi Eğilmez: TÜİK, yıllık enflasyonu (TÜFE) yüzde 83,45 olarak açıkladı. Ekleyecek bir şey yok.
•Prof. Dr. Yalçın Karatepe: Asıl "epistemolojk kopuş" TÜİK'te: TÜFE Eylül ayında aylık yüzde 3,08, yıllık yüzde 83,45.