Genetik şifrenin çözülmesi ne demek?

GÜNİZ GÖRE EREN

2000 yılında İnsan Genom Projesi’nin başlatılmasıyla birlikte karşılaşmaya başladığımız ‘İnsanın genetik şifresi çözülüyor’ kelimeleri aklınızda ne uyandırıyor?

Genom bir canlının sahip olduğu genetik şifrenin tamamıdır, bir başka deyişle bir canlının o canlı olabilmesi için gerekli tüm bilgileri barındırır. Canlının cinsiyetinden vücut kıllılık oranına, bağışıklık sisteminden diş sayısına kadar canlıya ait hemen her bilgi genomda barınmaktadır. Canlının tek hücreli bir zigot oluşundan büyüyüp gelişmesinde ve tüm yaşamında genomdaki bu bilgiler kullanılır ve canlı bu bilgilere göre şekillenir. Genomda bu bilgiler nükleotit denilen birimlerle yazılırlar.

İşlerin karıştığı nokta ise genomun boşluksuz yazılmış olan bir kitap olmasıdır. Bir kitaptan anlam çıkarabilmemiz için kelimeleri boşluklarla ayırmamız gerekmektedir. Genomdaki harflerimiz “nükleotit” adı verilen kimyasal dizilerken, kelimelerimiz nükleotit dizilerinden oluşan “gen” adı verilen öbeklerdir. Her gen kendine özgü bir anlam taşır. Canlı için farklı özelliklerin ifade edilmesinde farklı genler görev almaktadırlar. İşte ‘insanın genetik şifresi çözümleniyor’ demek genomdaki kelimeleri (yani genleri) boşluklarla ayırmaya başladığımızı ifade etmektedir.

Peki, bunun bize yararı nedir? Kontrol! Size ait her biyolojik özelliğin nedeni genomunuzda nükleotitlerle yazılı olan genler. Bu biyolojik özelliklere göz renginiz dahil olduğu gibi Alzheimer hastalığından vereme, kalp hastalıklarından astıma, kanserden depresyona kadar birçok hastalık da dahildir. Günümüzde yapılan birçok genetik araştırmasının temelinde bu hastalıkların bağlı olduğu genleri bulmak ve hastalığı tedavi etmek yatar.