Geniş ailelerde yoksulluk yaygın

Haber Merkezi

Ülkedeki sosyolojik ve ekonomik değişime ilişkin önemli ipuçları veren Türkiye İstatistik Kurumunun "İstatistiklerle Aile 2022" bülteni yayımlandı. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre, hane halkı sayısı giderek düşüyor. 2008'de 4 kişi olan ortalama hane halkı büyüklüğü azalış gösterdi ve 2022'de 3,17 kişiye düştü. Verilerden öne çıkanların bir bölümü şöyle:

HER BEŞ HANEDEN BİRİNDE TEK KİŞİ VAR: 2014’te yüzde 13,9 olan yalnız yaşayan fertlerden oluşan tek kişilik hane halklarının oranının 2022’de yüzde 19,4’e yükseldi.

ÇEKİRDEK AİLE YAPISI DEĞİŞİYOR: Tek çekirdek aileden oluşan hane halklarının oranı, 2014'te yüzde 67,4 iken 2022'de yüzde 64,5'e geriledi. Diğer yandan, geniş aile olarak tanımlanan ve en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hane halklarının oranı aynı dönemde yüzde 16,7'den yüzde 12,8'e düştü. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hane halklarının oranı 2014'te yüzde 2,1 iken, 2022'de yüzde 3,3'e yükseldi.

YALNIZLARIN KENTİ GÜMÜŞHANE: En yüksek tek kişilik hane halkı oranı yüzde 30.4 ile Gümüşhane oldu. Bu ili yüzde 29,9 ile Tunceli ve yüzde 29 ile Giresun izledi. Tek kişilik hane halklarının oranının en düşük olduğu il ise yüzde 11,1 ile Batman olarak kayıtlara geçti. Bu ili yüzde 11,3 ile Diyarbakır ve yüzde 11,6 ile Şanlıurfa takip etti. Aynı dönemde tek çekirdek aileden oluşan hane halklarının oranının en yüksek olduğu il yüzde 73 ile Adıyaman oldu. Onu Antep ve yüzde Diyarbakır takip etti.

10 HANEDEN BİRİNDE TEK EBEVEYN: Hane halklarının yüzde 10,3'ü tek ebeveyn ve çocuklu Türkiye'de 2022'de toplam hane halklarının Tek ebeveyn ve çocuktan oluşan aile oranı yüzde 10,3 oldu. Yüzde 2,3'ünü baba ve çocuklar, yüzde 8'ini ise anne ve çocuklardan oluştu.

BİNGÖL’E MERCEK TUTMAK GEREKİYOR: Tek ebeveyn ve çocuklardan oluşan hane halklarının oranının en yüksek olduğu il, yüzde 12,6 ile Bingöl olarak kayıtlara geçti. Bu ili, yüzde 12,4 ile Adana ve Elazığ izledi. Bu oranın en düşük olduğu iller ise yüzde 7,6 ile Ardahan, yüzde 7,9 ile Tokat ve yüzde 8 ile Yozgat olarak tespit edildi. Toplam hane halkları içinde anne ve çocuklardan oluşan hane halklarının oranının en yüksek olduğu iller, yüzde 9,9 ile Bingöl, yüzde 9,7 ile Adana, yüzde 9,6 ile Elazığ oldu. Baba ve çocuklardan oluşan hane halklarının oranının en yüksek olduğu iller ise yüzde 3,6 ile Kilis, yüzde 3,1 ile Iğdır ve Malatya.

HAKKARİ GENİŞ AİLELERİN MERKEZİ: Geniş aileden oluşan hane halklarının oranının en yüksek olduğu il, yüzde 20,5 ile Hakkari oldu. Hakkari'yi yüzde 18,7 ile Batman, yüzde 17,3 ile Bartın ve Şırnak izledi.

AKRABA EVLİLİĞİ SON BULMUYOR: Akraba evliliklerinin oranı yüzde 3,9'a gerilese de devam etti. Birinci dereceden kuzeniyle evlenenlerin oranı yüzde 8,3 çıktı. Bu kişilerin yüzde 46,5'inin hala/dayı çocukları ile yüzde 27,2'sinin amca çocukları ile ve yüzde 26,3'ünün ise teyze çocukları ile evli.

MUTLULUK DENİLEN ŞEY: Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2022 sonuçlarına göre, kendilerini en çok ailelerinin mutlu ettiğini belirtenlerin oranı yüzde 67,6 oldu. Bireylerin mutluluk kaynağı olan kişiler sıralamasında bunu yüzde 16,3 ile çocuklar, yüzde 4,8 ile kendisi, yüzde 3,9 ile eş, yüzde 3,8 ile anne/baba ve yüzde 1,9 ile torunlar takip etti.

YOKSULLUK ORANI YÜZDE 21,6: 

Fert medyan gelirinin yüzde 60'ı dikkate alınarak belirlenen sınıra göre yoksulluk oranı 2022'de yüzde 21,6 olarak hesaplandı. 

***

İLK ANNELİK YAŞI 30’A YAKLAŞTI

TÜİK’in açıkladığı doğum istatistikleri de ayrıntılı bilgiler verdi. 2001 yılında annelerin ortalama yaşı 26,7 iken 2022 yılında 29,2 oldu. İlk doğumunu 2022 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 26,8 oldu. Verilere göre doğurganlık hızı azlamaya devam etti. Bu hız, bir kadının doğurgan olduğu dönemde ortalama çocuk sayısını ifade etmekte. Bu sayı 2001 yılında 2,38 çocuk iken 2022 yılında 1,62 çocuk olarak gerçekleşti. Bu sayı Avrupa Birliği üyesi ülkeleri ortalamasında 1,53 çocuk oldu. 1,84 çocuk ile Fransa ilk sırada yer aldı. Türkiye, Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında 6. sırada yer aldı.

2001 yılında en yüksek yaşa özel doğurganlık hızı binde 144 ile 20-24 yaş grubunda iken 2022 yılında binde 107 ile 25-29 yaş grubunda görüldü. Bu durum, doğurganlığın kadının daha ileri yaşlarında gerçekleştiğini gösterdi. O verilerden bir bölümü şöyle oldu:

ÇOCUK YAŞTA EVLİLİK VE DOĞUM

Adölesan doğurganlık hızı, 15-19 yaş grubunda bin kadın başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını ifade etmekte. Adölesan doğurganlık hızı (2022): Binde 12 Adölesan doğurganlık hızı (2001): Binde 49

Doğumların 2022 yılında %3,2’si çoğul doğum olarak gerçekleşirken, bu doğumların %96,4’ü ikiz, %3,5’i üçüz ve %0,1’ü dördüz ve daha fazla bebek olarak gerçekleşti.

DIŞ GÖÇ FARKLI HANE YAPILARI OLUŞTURDU

Kent çalışmaları ile tanınan Prof. Dr. Hatice Kurtuluş verileri şu sözlerle değerlendirdi: Birincisi bildiğimiz kırsaldan kentsel yaşama gidişin hızlandığını görüyoruz. Batı ülkelerindekilere benzer bir değişim var. Çocuk sayısı azalıyor. Bunun bir nedeni de aile desteğinin azalması. Çocuğa bakabilecek büyüklerin yanında olmaması. Boston en küçük hane halkı büyüklüğünün en küçük olduğu şehir ama aynı zamanda en zengin şehir. Kırsal hayatın bitişi tarım alanlarının küçülmesi de  çocuk sayısını azaltıyor. Tunceli’de ya da Karadeniz’de tek hanelerin nedeni eşleri ölmüş kadınlardan kaynaklı. Çanakkale gibi yerlerde de emekliliğini geçirmek için gidenler çokça var. Bundan olabilir. Tek ebeveynli ailelerin Suriye’den gelen göçle ilgili olabilir. Baba ve büyük erkek çocuklar geliyor, çalışıyor, Anne ve çocuklar orada kalıyor olabilir. Bingöl’de dikkat çeken bir durum var. Tek ebeveynli hanelerin çokluğu. Bunun erkeğin büyük şehirlere çalışmaya gitmesiyle ilgili olması mümkün. Bazı kentlerde tek ebeveyn ve tek haneli çocuk sayısının fazla olması kırsalda özellikle tek kalan yaşlı anne ile onun eşi ölmüş kızı olabilir. Büyükşehirlerde sadece erkeklerden oluşan haneler sadece kadınlardan oluşan haneler var. Bunlar arasında Afganistan, Türkmenistan, Suriye’den gelen göçmenlerin yoğun olduğunu düşünüyorum. Bir de mutluluk konusunda "Aile ve çocuklar" mutluluk kaynağı sayılıyor. Ama başka sosyal hayatı vb var mı acaba bilmiyoruz.

YAŞAM STANDARTI GİDEREK DÜŞÜYOR

Gelir ve yaşam koşulları araştırması sonuçlarına göre, eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ı dikkate alınarak belirlenen sınıra göre yoksulluk oranı 2022’de yüzde 21,6 olarak hesaplandı. Hanehalklarının ise yüzde 15,5’inin yoksulluk sınırının altında yaşadığı görüldü.

Canlı doğan bebek sayısı: 1 milyon 35 bin 795

Canlı doğan bebeklerin %51,4'ü erkek %48,6'sı kız

Doğurganlık kızı: 1,62

Toplam doğurganlık hızı, bir kadının doğurgan olduğu dönem olan 15-49 yaş grubunda doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade etmekte. Bu sayı 2001 yılında 2,38 çocuk iken 2022 yılında 1,62 çocuk olarak gerçekleşti.

Doğurganlık hızının en yüksek olduğu iller

Urfa….. 3,59 çocuk

Şırnak….2.94 çocuk

Mardin… 2,62 çocuk

Doğurganlık hızının en düşük olduğu iller (Yüzde)

Kütahya…. 1,18

Zonguldak…. 1,18

Karabük….  1,21

Bartın… .1,06