Geri adım atmak yok

Umut Can FIRTINA

Fransa'nın başkenti Paris’in Nanterre banliyösünde 27 Haziran'da Nael M. isimli 17 yaşındaki sürücünün polis kurşunuyla öldürülmesinin ardından başlayan protestolar sürüyor. Ülke geneline yayılan gösterilerde 800'den fazla kişi gözaltına alındı. Protestolar Belçika’ya da sıçrarken, 4 kentte sokağa çıkma yasağı ilan edilen Fransa’da OHAL de gündemde.

Nanterre'de başlayan olaylar 3’üncü gününde ülkenin tamamına yayıldı. Dün gece de olayların şiddeti artarken, neredeyse Paris'in tüm banliyöleri ve ülkenin hemen hemen tüm bölgeleri yangın yerine döndü. Protestoların üçüncü gecesinde başta Marsilya ve Paris olmak üzere birçok kentte olaylar büyüyerek sürdü. Fransa genelinde 500 kamu binası, 1900 araç ateşe verildi. Ülke genelindeki protestolarda göstericiler polis arasında çatışmalar yaşandı. Le Monde gazetesi, önceki gece 875 kişinin gözaltına alındığını açıkladı.

YASAKLAR GELDİ

Gösterilerin yoğun olduğu Paris'in de içinde bulunduğu Ile-de-France bölgesinde itibarıyla tramvay ve otobüs seferleri iptal edildi. Ülkenin en büyük ikinci şehri Marsilya’da toplu gösteriler yasaklandı. Savigny-le-Temple, Compiegne'nin yanı sıra Neuilly-sur-Marne ve Clamart olmak üzere toplam 4 kentte gece belirli saatler arasında sokağa çıkma yasağı getirildi.

Başbakan Elisabeth Bourne şiddet olaylarına dönüşen protestoları “affedilemez” olarak nitelendirerek, hükümetin düzeni sağlamak için “OHAL dahil tüm seçeneklerin masada olduğunu” söyledi. Şimdiye kadar OHAL ilan etmeyi reddeden Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ikinci bir kriz toplantısına katılmak için Brüksel’de düzenlenen Avrupa Birliği liderler zirvesinden erken ayrılarak Paris’e gitti. Toplantının ardından konuşan Macron, “sosyal medyanın olayları körüklediğini” belirterek sosyal medya şirketlerinden “hassas içeriklerin kaldırılmasını” istedi. Olaylarda gözaltına alınanların 3’te 1’inin çocuk olduğunu söyleyen Macron, ailelerden “çocuklarının sokağa çıkmasına izin vermemesini” istedi. Macron, İçişleri Bakanı’nın ek önlemler alacağını kaydetti.

Nanterre Savcılığı’nın "kasten adam öldürme" gerekçesiyle tutuklu yargılanacağını açıkladığı polis ise avukatı aracılığıyla Nahel’in ailesinden özür diledi. Polisin avukatı Laurent-Franck Lienard, müvekkilinin gencin bacağına nişan aldığını ancak yanlışlıkla göğsünden vurduğunu” açıkladı.

AYRIMCILIK UYARISI

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) Sözcüsü Ravina Shamdasani, Cenevre'de düzenlediği basın toplantısında gencin öldürülmesine ilişkin endişe duyduklarını söyledi. ​​​​​"Fransa'nın, kolluk kuvvetlerindeki derin ırkçılık ve ayrımcılık sorunlarını ciddi şekilde ele almasının zamanı" diyen Shamdasani, barışçıl şekilde toplanmanın önemini vurgulayarak, yetkililerden, polisin gösterilerde güç kullanımının bazı ilkelere saygı gösterdiğine her zaman emin olmalarını istediklerini belirtti. Shamdasani, "Orantısız güç kullanımına ilişkin tüm iddialar, hızla soruşturulmalı" dedi.

GEREKÇE OLAMAZ

Fransız araştırmacılar, polisin ölümcül güç kullanımındaki artışı ele alan çalışmasına göre, polislerin araçlarında öldürdüğü kişi sayısının, polise silah kullanımında geniş yetkiler veren 2017 tarihli “güvenlik yasa tasarısının” yasalaşmasının ardından 5 kat daha fazla olduğu sonucuna ulaşıldı. 2017'den bu yana kamusal uyumsuzluk vakalarının yaklaşık yüzde 35 arttığına işaret edilen çalışmada, söz konusu dönemde polisin kişileri araçlarında öldürdüğü olaylarda yüzde 350 artış olduğu belirtildi. Araştırmacılar, kamusal itaatsizliğin yüzde 350'lik bir artışa gerekçe gösterilemeyeceğini savundu.

BELÇİKA’YA SIÇRADI

Belçika'nın başkenti Brüksel'de, Fransa'da genç sürücünün öldürülmesi nedeniyle düzenlenen protestolara destek eylemlerinde 64 kişi gözaltına alındı. Brüksel'in merkez semtlerinden Anneessens'de toplanan grupla polis arasında çıkan arbede sonucunda gözaltına alınanların sayısı 64'e yükseldi. Bu kişilerden 48'inin reşit olmadığı öğrenildi.

ÖFKE TAŞTI

Yaşananları Paris’te yaşayan araştırmacı Esmeray Yoğun, BirGün’e değerlendirdi. Emeklilik yaşını yükselten reforma karşı süren protestolarda İçişleri Bakanı Darmanin’in polise eylemleri bastırması için “ne gerekiyorsa yapmaları” iznini verdiğini hatırlatan Yoğun şunları söyledi: “Polis taşıdığı silahın o kadar rahat kullanabiliyor ki, eskiden de çok sempatik değillerdi, ancak giderek daha fazla yetkilendirildi. Polis gittikçe vites artırdı” diye konuştu.

Covid döneminde ülkenin ekonomisinin kötüye gitmesiyle emek piyasasının “Fransızlaştırılması” amacıyla göçmen karşıtlığının giderek arttığına dikkat çeken Yoğun “Bu milliyetçiliğin içinde polis devleti olmak var. Özellikle göçmenlerin yaşadığı yerlerde yoksulluk ve işsizlikle birlikte polis faşizmindeki artışın banliyölerdeki öfkeyi artırıyor. Bir yandan 2024 Olimpiyatlarına ve Urakyna’ya para yağdırılırken devlet halka sırtını döndü. Hepsi bir araya gelince olaylar patlak verdi” dedi.

“Kitlelerin tüm bu sorunları sokakta çözmeye çalışması hükümeti korkutuyor” diyen Yoğun şöyle devam etti: “Hükümet bu işi bir iki polisin üzerine atıp geçiştirmeye çalışacaklar. Bu mümkün çünkü daha önce de yaşandı. Ancak bu sefer öyle olmasını beklemiyorum. Çünkü her ne kadar halkın çoğunluğu sokağa inmese de sosyal medyadan da olsa gösterileri destekliyor. Bunda Mbappe gibi ünlü figürlerin de sesini çıkarmasının katkısı oldu, daha önceki gösterilerde böyle destekler pek olmamıştı. Hükümet protestoları bastırmak için daha sert adımlar atıyor, geri adım atmayacak gibi gözüküyor ancak halk da öyle. Tüm bu öfke ayrımcılık, yoksulluk, kapitalizme karşı bir yere evrilebilir.”