Haiti halkı: Açlıktan mı ölürüm, koronavirüsten mi?

Yıllardır açlıkla mücadele eden Haiti halkı bu kez de Covid-19 salgınına karşı ayakta kalmaya çalışıyor. Haitili yetkililer Covid-19 pandemisi sonrasında ülkenin zayıf sağlık sistemi konusunda epey endişelendiler; ancak pandeminin doğuracağı ekonomik sonuçların ülkedeki yoksul kesim için daha ölümcül olacağı görüldü.

Halkın pek çoğunun kayıt dışı ekonomi ile geçimini sağladığı, evde kalmanın ve sosyal mesafenin erişilemeyecek bir lüks olarak görüldüğü Haiti’de, cumartesi günü itibariyle resmi ölüm sayısı sekiz olarak açıklandı. Pandemi ülkede hala başlangıç aşamasında.

Kıta Amerika’sının en yoksul ülkesi olan Haiti’de, hükümet virüsün yayılmasını engellemek için 11 Mayıs’tan itibaren umuma açık alanların tamamında maske takmanın zorunlu olacağını duyurdu.

Maske konusu şöyle dursun, birçok Haiti yurttaşı için asıl soru şu: Bugün açlıktan mı ölürüm, yoksa yarın koronavirüsten mi? Port-au-Prince’in doğusundaki tepelerde, Petionville banliyösünde tüccarlar, ticari faaliyetlerini haftada üç günle sınırlandıran yeni kurala karşı çıkmak için sokaklara dökülerek bu konudaki tutumlarını sergilemiş oldular.

19 Mart’ta Covid-19’un Haiti kıyılarına ulaştığının açıklamasına müteakip yükselen alışveriş paniği giderek azaldı. Müşteriler sınırlı imkânlarını da göz önünde bulundurarak artık daha ölçülü alı m yapıyorlar. Yoksul Haitililerin günlük kalori alımının üçte ikisini tahıllar oluşturuyor. Ancak pazarlarda pirinç gibi bazı temel gıda maddelerinin fiyatı 2019 yılı fiyatlarına kıyasla iki katından fazla arttı.

Enflasyon Mart ayından bu yana ivme kazandı. Fiyatlarda görülen pandemi kaynaklı bu keskin artış, yaklaşık 1 buçuk yıl önce başlayan ekonomik durgunluğu kötüleştirmekten başka bir şeye yaramayacak.

Başbakan Joseph Jouthe, bu yıl video konferans yöntemiyle yapılan yıllık finansal zirvede gayri safi yurtiçi hâsılada yaklaşmakta olan krizle birlikte yaklaşık yüzde dörtlük bir düşüş beklediklerini söyledi.

KITLIK RİSKİ

Haitili iktisatçı Etzer Emile’ye göre, Haiti’deki işlerin yarısı tarımla ilgili olsa da tarım sektörü ülkenin gayri safi yurt içi hâsılasının yalnızca yüzde 21’ini oluşturuyor.

Küçük çiftlik sahibi olan yoksul işçiler hasat dönemleri arasındaki verimsiz sezonda gelirlerinin eriyip gidişini izliyorlar. Bu durum, özellikle kuraklık tehdidi altındaki bazı bölgelerde bir sonraki hasat için hazırlıkları çok daha zor hale getiriyor. Koronavirüs pandemisi küresel ekonominin belini bükmeden çok önce, Birleşmiş Milletler Haitililerin yüzde 40’ının 2020’de acil insani yardıma ihtiyaç duyacağı konusunda uyarılarda bulunmuştu.

Yapılan tahmin, Mart ayı itibariyle yaklaşık üç milyon Haitilinin “ciddi gıda güvensizliği” sorunuyla karşı karşıya kalacağını öngörüyordu. (Gıda güvensizliği BM sınıflandırmasına göre kıtlığın hemen sonra geliyor)

Haiti diasporası uzun süredir ülkeye para yardımı yaparak ülkenin daha da yoksullaşmasını önledi. Yurt dışında yaşayan Haitililer her yıl ülkeye 3 milyar dolardan fazla para aktarıyor. Bu meblağ resmi rakamlara göre ülkenin GSYİH’nin üçte biri civarında.

ABD GRİP OLSA HAİTİ ZATÜRREE OLUR

Haitili iktisatçı Kesner Pharel, Haitilerin gıda, eğitim ve hatta cenaze törenleri için bile yapılan bu bağışlara bel bağladığını söylüyor.Bununla birlikte, esas olarak ABD merkezli olan diaspora, bugün dünyanın en büyük ekonomisini sarsan büyük bir işsizlik dalgasıyla karşı karşıya.

Haiti Ekonomi ve Maliye Bakanlığı, mali yardımın önümüzdeki aylarda neredeyse dörtte bir oranında düşeceğini öngörüyor.

Pharel “Amerikan ekonomisi gripten muzdarip olduğunda, Haiti’nin zatürree geçirdiğini söylemek isteriz: ABD’de yaşanan milyonlarca iş kaybı, burada yaşanan aşırı yoksulluğun daha da kötüleşmesine neden olacaktır” dedi.

AFP’den çeviren Hazan Bayseç