Her atığa ayrı adres

Kardelen TATAR SİNECAN

İstanbul'da bir günde üretilen evsel atık miktarı 18 bin ton. Kişi başına günlük atık üretimi ise 1,1 kilogram. Sanayi devlerinin çevreye verdiği zararlı atık yanında belki çok büyük değil. Çöp ve atık sorununun sistematik, insanı ve doğayı merkeze alan bir biçimde çözülmesi gerekse de onun mücadelesini verirken alınabilecek küçük kişisel önlemler de var. Bunlardan biri çöpleri ayrıştırarak atmak. Yerel yönetimler bu noktada çöpleri ayrıştırmak için özel kutuları bölgelere yerleştiriyor. Hangi atık nereye atılmalı? En zararlı atıklar neler? Neler geri dönüştürülebilir? Birçok ilçede atıklar ayrı toplanabiliyor. Tüm ayrıntıları Kadıköy Belediyesi, İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Müdürlüğü Çevre Mühendisi Nihan Ayışık’a sorduk.

Kadıköy’de ve İstanbul’un birçok ilçesinde dönüştürülebilir atıklar için ayrı kutular mevcut. Kağıt, tekstil, cam şişe vb. Bu kutuların kullanımında yurttaşlar en sık hangi hataları yapıyor?

İlçede kâğıt, plastik, metal, cam, tekstil, bitkisel atık yağlar, pil, ilaç ve elektronik eşyalar için atık toplama kumbaraları mevcut. Çoğu atık için kapıdan kapıya toplama da yapılmakta. Maalesef bazı kumbaralara içindekileri almak için zarar verilmekte. Pil kutuları özellikle kırılmakta. Kâğıt, plastik vb. kumbaralarına çay posaları ya da yemek artıkları atılıyor.  O atık artık çöp haline geliyor ve geri dönüşümü mümkün olmuyor. En sık karşılaştığımız yanlışlık peçete ve tuvalet kâğıtlarının geri dönüştüğünü düşünerek bu kutulara atılması. Onların çöpe atılması gerekiyor.

Tekstli atık kumbarasına kullanılabilir giysi mi atılmalı yoksa yırtılmış çorap, pantolon ya da yastık atılabilir mi? Bu ürünler ne yapılıyor?

Hepsi atılabilir. Bunlar dolduktan sonra ayrıştırılıyor. Kullanılabilecek olanlar temizlenerek Açık Gardırop Mağazamıza gönderiliyor. Buradan ihtiyaç sahiplerine dağıtılıyor. Kullanılamayacak gibi olan atıklar ise tekstil dönüşüm fabrikalarına gönderiliyor. Yatak gibi büyük parçaları belediye bahçesindeki 1. Sınıf Atık Getirme Merkezi’ne getirebilirsiniz.

Sokaklara çöp kenarlarına çok fazla banyo mutfak inşaat atığı,  mobilya, koltuk görüyoruz.

Belediye bir çalışma yapıyor mu?

Bu atıkları temizlik işleri müdürlüğü topluyor. Banyo, mutfak gibi tamirat atıkları değerlendirilememekte fakat mobilyalar mümkün olduğunca ahşap tesislerine gönderiliyor ve geri dönüşüme tabi tutuluyor.

Kullanılmış bitkisel yağın dönüşümü neden önemli? En kolay nereye, nasıl ulaştırmalı?

Kızartma yağları, lavabo ve kanalizasyona döküldüğünde atık su borularında tıkanmalar ve ciddi sorunlara yol açıyor. Çöpe dökerseniz, toprağa sızma tehlikesi var. Denizlere ulaşan bitkisel atık yağların 1 litresi 1 milyon litre suyu kirletiyor. Kesinlikle ayrı toplanmalı. Atık yağları, özel kumbaralara bırakabilir ya da belediyeye getirebilirsiniz. Bunlar daha sonra biyodizele dönüştürülüyor.

Cam kumbarasına cam şişe dışında, kırık bardak, tabak, pencere camı ya da porselen atılabilir mi?

Şişe, kavanoz, bardak atabilir. Pencere camı ve benzeri büyük camlar kumbaraya atılmaz ama bunlar için de belediyelerden yardım alabilirsiniz. Porselen ve seramik gibi ürünlerin geri dönüşümü mümkün değil onlar çöpe atılabilir.

Evde süresi geçmiş ya da artık kullanılmayacak olan ilaçlar ne yapılmalı?

Aile Sağlığı Merkezlerinde atık ilaç kutularına ya da belediye atık merkezine bırakabilirsiniz. İlaçların lavaboya dökülmesi ya da çöpe atılması tehlike ve kirlilik oluşturuyor.

Plastik, kağıt ve metal atık kutusuna neler atılamaz?

Bildiklerimizin dışında köpükten yapılmış malzemeler, tek kullanımlık karton görünümlü bardaklar, çok yağlı ve ıslak malzemeler atılmamalı.

Elektrik ve elektronik atıkların evde tutulmasının bir riski var mı? Bu atıkları belediye nasıl değerlendiriyor?

Lityum piller (akıllı telefonlarda kullanılan) ya da civa içeren aydınlatma ekipmanlarını evde tutmak riskli. Tüm elektronik atıklar evlerden alınabiliyor. Bunlar Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca lisanslı firmalar tarafından geri dönüştürülüyor.

Kullanılmış ev eşyaları ne yapılmalı?

İlk adım atık miktarını azaltmak. Tamirat ve bakımını yaparak/yaptırarak kullanılabilir mi ona bakmalı. Çevremizde ihtiyacı olanlara, bağışlamak ya da ikinci el satış imkanları değerlendirilmeli.

Yurttaşlara bu konuda çağrınız ne olur?

Herkes öncelikle “Ben neleri atıyorum?” diye attıklarına bakmalı. Nasıl daha az tüketebilirim? sorusuna yanıt aranmalı. Geri dönüşüm yaşadığımız çevre ve iklim krizleri için çözümün sadece bir kısmı.  10 dakikalığına hayatımıza giren plastik pipet yüzlerce yıl doğada kalıyor, diğer canlılara, denize ve bize zarar veriyor. Yediğimiz içtiğimiz her şeyde mikroplastik var. O pipeti kullanmamak, üretmemek başka alternatifler bulmak gerekir. Tek kullanımlık bardak ya da pet şişe su yerine termos taşınabilir. Çıkardığımız her atığın sorumluluğunu almak gerekir. 

***

BUNLARI ÇÖPE YA DA LAVABOYA ATMAYIN

•Kullanılmış pil
•Batarya
•Civalı aydınlatma
•Civalı ateş ölçer
•Atık sıvı yağ
•Şurup, hap vb. her tür ilaç

DÖNÜŞÜ OLMAYANLAR

•Plastik poşetler
•Tek kullanımlık bardak
•Ambalaj köpüğü
•Parlak ambalaj kağıtları
•Bebek bezi