İflasın acı tablosu

EKONOMİ SERVİSİ

Tek adam rejiminin pembe tablolar çizdiği ekonomideki iflasın acı tablosu kendisini her alanda gösteriyor. Enflasyondan döviz kuruna, işsizlikten kapanan işyerlerine kadar her yerde ve her alanda ekonominin içine sürüklendiği tablonun izlerini görmek mümkün. Dolar kurunun rekor üstüne rekor kırması ile mevcut kriz daha da derinleşirken kurdaki en ufak oynama zam yağmurlarını tetikliyor. Türk Lirası değer kaybettikçe ülke ekonomisi çift haneli enflasyon, çift haneli işsizlik ve çift haneli faizle bilinmeze doğru yol alıyor. İktidar ve sözcüleri ise bunun sorumluluğunu almıyor. Giderek artan yoksulluk, gelir dağılımındaki adaletsizlik ve artan fiyatlarla ilgili polisiye çözümler aranmaya devam ediyor.

Pandemi sonrası uygulanan işten çıkarma yasaklarının sona ermesi ile işsizlikteki bilanço ağırlaştı. Yasağın bittiği 30 Haziran sonrası başlayan işsizlik dalgası Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) verilerine yansıdı. İşten çıkarma yasağın bittiği 30 Haziran sonrası başlayan işsizlik dalgası Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) verilerine yansıdı.

İŞKUR'un eylül ayı verilerine göre temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan 3 aylık dönemde 518 bin kişi işsizlik maaşı için başvuruda bulundu. Sadece ağustos ayında en yaygın iş arama kanallarından biri olan İŞKUR’a kayıtlı işsizlerin sayısı 199 bin kişi arttı. TÜİK verileri işsizliğin ağustosta yüzde 12,1 ile yerinde saydığını gösterirken, İŞKUR’a yapılan işsizlik maaşı başvuruları ve kayıtlı işsizlerin sayısı bu tabloyla çelişiyor.

İŞ ÇOKMUŞ, İŞ BEĞENMEZLİK VARMIŞ

İktidar ve sözcüleri ise ülkedeki bu tabloyu inkâr etmeye devam ediyor. İktidarın “işsizlik yok, iş beğenmezlik var” korosuna son olarak Amasya Valisi Mustafa Masatlı eklendi. Masatlı, "İnsanlar iş beğenmediğinden dolayı işsiz" ifadelerini kullandı. Fabrikaların çalıştıracak elemana ihtiyaçları olduğuna değinen Masatlı, "Hatta ‘bayanlara bile biz iş verebiliriz’ dediler. İş arayan varsa gönderin. Eleman bulamıyorlar" diye konuştu.

DÖVİZ KURU 9’U AŞTI, NASIL İNECEK BİLİNMİYOR

Erdoğan’ın "faiz sebeptir enflasyon sonuçtur" ısrarı ile yüzde 19’dan yüzde 18’e düşürülen politika faizinin etkileri devam ediyor. Faiz indirimi mesajının verildiği ağustos ayından bu yana kurdaki yükseliş 9 liranın üzerinde devam ediyor. Erdoğan’ın katıldığı bir yayında kullandığı “Faiz oranlarında bir defa düşüşe geçiyoruz ve yüksek faiz yok… Bunun sinyalini ben de belli yerlere herhalde vermiş oluyorum” ifadelerinin üzerinden geçen iki buçuk aylık süreçte Türk Lirası dolar karşısında yüzde 6,7 oranında değer kaybetti. Açıklamanın ardından ağustos ayında faiz indirimi pas geçilince kurda bir toparlama oldu. Eylül ayına 8,30 seviyesinde başlayan dolar kuru faiz kararının ardından yükselmeye başladı ve 9 lira eşiğini aştı. Merkez Bankası'nın faiz indirimine başlamasının etkisiyle yeni tarihi zirve olan 9.09'a kadar yükseldi. Piyasalara iktisadi gerekçelerle açıklanmakta zorlanılan faiz indirimlerinin devamı konusunda endişeli.

GIDA FİYATLARINDA TAM GAZ ARTIŞ

Ekonomistler enflasyon oranının yılsonuna kadar yüzde 20’yi göreceği görüşünde. Manşet enflasyon eylül ayında yüzde 19,58 olarak açıklandı. Merkez Bankası’nın ağustosta enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ve altın fiyatlarındaki değişimleri dışlayarak elde edilen C çekirdek enflasyonu para politikası için baz alacağını açıklayarak sürpriz faiz indirimi yapması sonrasında C çekirdek enflasyon gelişmesi piyasanın daha fazla dikkat ettiği gösterge oldu. C çekirdek enflasyonu ağustostaki gerilemenin aksine eylülde yıllık yüzde 16,76’dan yüzde 16,98 seviyesine çıktı. Böylece politika faizi ile enflasyon arasındaki 1,58 puan olarak kayıtlara geçti. Döviz kurlarında yaşanan dalgalanmanın ve küresel petrol fiyatlarına yönelik tahminlerin de yükselmesi önümüzdeki dönemde tüketici ve üretici fiyatlarına yönelik riskleri artıyor. TÜİK, gıda enflasyonunu eylülde yüzde 28,8 olarak hesapladı. Ancak bu rakam çarşı pazarda çok daha fazla ve önümüzdeki günlerde daha da artacak.

BORÇLULAR ÜLKESİ OLDUK

Artan fiyatlar karşısında gelirlerin erimesi nedeniyle halk temel ihtiyaçları için dahi kredilere sarıldı. Eylül başında 431,3 milyar lira olan ihtiyaç kredisi borcu bir ayda 7 milyar lira artarak 438,3 milyar liraya çıktı. Aynı dönemde bireysel kredi kartı borçları da arttı. 181,5 milyar liradan 187, 8 milyar liraya çıktı. Sadece bir ayda kredi kartı borçlarında 6,3 milyar liralık bir artış yaşandı. Yılbaşından bu yana icra ve iflas dairelerine toplam 5 milyon 636 bin yeni dosya geldi. Yeni gelen dosya sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 132 bin adet arttı.

***

Dolar sıçradı, altın uçtu: Piyasalar panik havasında

Türk Lirası değer kaybetmeye devam ediyor. Hafta başında geçilen 9 lira psikolojik sınırının üzerinde kademeli bir şekilde artışa devam eden kur, dün 9,10'u da aştı. Böylece eylül ayında dolar karşısında yüzde 7 değer kaybeden Türk Lirası'nın ekim ayının ilk yarısındaki değer kaybı yüzde 2 seviyesine ulaştı. Dün ortasında 9,03'lü seviyelerdeki kur ABD enflasyodaki beklentilerin üzerinde artışla önce 9,07 seviyelerine sonra da 9,09'a yükseldi. ABD piyasalarının açılışının ardından Türkiye piyasalarının kapanışına doğru kur 9,10'un da üzerine çıktı. 2020 sonuna göre TL'nin dolar karşısındaki değer kaybı yüzde 22'yi buldu. Avro da aynı dakikalarda 10,52 TL’yi görürken sterlin 12,39 TL’den işlem gördü. 523 lira olan gram altın için de ivme yükselişi gösteriyor. Gram altın, gün içinde tam 12 TL yükseldi.