İktidar vergi sistemi için ‘sadeleşme’ mesajı verdi: Yükü halka yıktılar
AKP iktidarı döneminde toplanan vergi gelirleri içerisinde tüketiciden alınanların payı yüzde 64’ü buldu. Ek bütçe kaynağını tüketiciden alınan vergilerle yaratan hükümet bu kez vergide sadeleştirme mesajı verdi.
BirGün/ANKARA
Dönem dönem AKP’liler tarafından da dillendirilen vergi sistemindeki bozukluk bu kez yeni Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın da gündemine girdi. Vergi sisteminin modernize edilmesi gerektiğini kaydeden Yılmaz, ‘sadeleştirme’ mesajı verdi. Vergi adaletini en fazla bozan iktidarların başında gelen AKP hükümetleri döneminde dolaylı vergilerin yüzde 59 olan oranı 2022 itibarıyla yüzde 64’e ulaştı. Son ek bütçe ile getirilen vergi artışlarında da büyük bölümünü tüketiciden alınan dolaylı vergiler oluşturdu.
Orta Vadeli Program (OVP) çalışmaları kapsamında iş dünyası temsilcileriyle bir araya gelen Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, işçi ve işveren kesiminin vergiyle ilgili taleplerini desteklediğini açıkladı. Bu konuda yoğun talep geldiğini vurgulayan Yılmaz, köklü değişimlere işaret ederek “Bu konuda çalışma yapılmalı. Bunu vergi artacak ya da azalacak diye değerlendirmemek gerekiyor. Buna vergi sisteminin modernize edilmesi, sadeleştirilmesi, daha dengeli hale getirilmesi diyelim” diye konuştu.
2022’DE YÜZDE 64’E ÇIKTI
Vergide adalet talebi çok uzun zamandır dillendiriliyor. Sendikalar ve meslek birlikleri tüketiciden alınan vergilerin azaltılması gerektiğini savunuyor. Sendikalar ‘az kazanandan az çok kazanandan çok vergi alınmasını’ talep ediyor.
Dolaylı vergilerin yüksekliği vergi yükünün tüketiciye, yurttaşa ve dar gelirliye yüklenmesi anlamı taşıyor. Katma Değer Vergisi (KDV), Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), banka ve sigorta ile gümrük vergileri dolaylı vergileri oluşturuyor. Dünyada genellikle dolaylı vergiler düşük, doğrudan-dolaysız vergiler yüksekken Türkiye’de dünyadaki eğilimin tersi olarak doğrudan vergiler düşük, dolaylı vergiler yüksek miktarda toplanıyor.
Dolaylı vergiler 1990’da yüzde 48 ve 2000’de yüzde 59 iken 2022’de yüzde 64’e ulaştı. 1990’da yüzde 52 ve 2000’de yüzde 41 olan kazanç üzerinden alınan dolaysız vergiler ise yüzde 33’e geriledi. AKP döneminde çalışanlar bir yandan yüksek gelir vergileri öte yandan tüketim vergileri ile vergi yükü altında ezildi.
YÜKÜ TABANA YAYDILAR
Deprem bahanesiyle çıkarılan ek bütçede de büyük ölçüde dolaylı vergiler üzerinden kaynak yaratıldı. Yılmaz’ın öncülüğünde hazırlanan ek bütçe kapsamında tahsil edilecek ekstra verginin üçte ikisi tüketicilerden üçte biri ise Gelir Vergisi mükellefleri ve şirketler ile mülk/varlık sahiplerinden alınacak. Ek bütçe ile birlikte doğrudan vergilerde yılın tümünde hedeflenen toplam tahsilat 1 trilyon 156,8 milyar liradan 1 trilyon 559,7 milyar liraya; tüketimden alınan dolaylı vergilerde ise 2 trilyon 41,7 milyar liradan 2 trilyon 774,7 milyar liraya yükseliyor.
Buna göre yılın tümünde öngörülen 4 trilyon 350 milyar liralık vergi gelirinin 63,8’i, tüketilen mal ve hizmetlerden alınan dolaylı vergi kalemlerinden bekleniyor. Yılın ilk beş ayında tahsil edilen 1 trilyon 371,2 milyar liralık verginin 849,1 milyar lira ile yüzde 61,9’u dolaylı vergilerden elde edilmişti.