‘İnsan eti yiyen böcek’ haberlerine inanmayın!
Sıklıkla karşılaştığımız haberlerin başında gelir ‘Bu tavşan aç kalınca burnunuzu yer…, Tanesi 100 bin dolardan satılan böcek…” türü haberler. Peki bu haberler gerçeği yansıtıyor mu? Almanya’da Berlin Doğa Tarihi Müzesi’nde araştırmacı olarak görev yapan evrimsel biyolog Emrah Çoraman ile konuştuk
‘Bu böcek aç kalınca burnunuzu yer…’ ‘Bu çok tehlikeli bir tür…’ benzeri, hayvanlarla ilgili yanlış bilgilerin kaynağında neler var?
Benim gözlemim bu haberlerin genelde tek amacı var, o da okuyucuların haberi bir şekilde tıklamasını sağlamak. Bunu sağlamak için de haberlerde genellikle üç ana tema kullanılıyor: 1) Para: Muhabirler, “Gergedan böceğinin tanesi Japonya’da 100.000 dolar ediyor” gibi haberler yaparak, okuyucuların maddi açıdan ilgisini çekmek istiyorlar. 2) Korku: Sıklıkla kullanılan başka bir tema ise korku. “Aç kalan kanguru faresi insanların burnunu kemirir” gibi korku uyandırıcı ifadelerle dikkat çekilmek isteniyor. 3) En veya ilk: Hemen hemen bu tarz haberlerin hepsinde bir “ilk” veya “en” ifadesi olur; “Avrupa’nın en zehirli yılanı”, “Bodrum’da ilk defa görüldü” gibi.
Maalesef bu bilgilerin çoğunluğu yanlış! “İlk defa görüldü” denilen türler genelde en yaygın türler; araptavşanları insanların burnunuzu kemirmez; ve böcekleri satın alan kimse yoktur. Unutmamak gerekiyor ki; birçok hayvan türünün yakalanması, avlanması, doğadan toplanması, satılması ve satın alınması yasa dışıdır ve cezası vardır.
Bu tarz haberleri incelediğinizde genellikle haberi hazırlayanların doğru bilgi kaynaklarına ulaşmadıklarını görüyorsunuz. Örneğin “Avrupa’nın en zehirli engereği” diye fotoğrafı yayınlanan yılanın Türkiye’de en yaygın görülen zehirsiz bir türü olduğu kolaylıkla anlaşılabiliyor. Muhabir bu haberi hazırlarken ilgili internet sitelerine incelese -mesela Türkiye’deki yılanlar için www.turkherptil.org- ve oradaki uzmanlara bir mesaj atsa haberde bahsi geçen tür hakkında kolaylıkla bilgi edinebilir.
İnsanlar böcek toplamaya başlıyor
Bu tarz yanlış haberler ne gibi sonuçlara neden oluyor? Doğal denge açısından nasıl bir sorun teşkil ediyor?
Bu yanlış haberlerden “para” ve “korku” temasını kullananlar en tehlikeli olanları. Mesela bir böcek hakkında şu kadar para ediyor diye bir haber çıktığında, insanlar bu böcekleri toplamaya başlıyor. Tabii ki bu durum, bu türlerin popülasyonlarını olumsuz etkiliyor. Özellikle de nesli tehdit altında olan hayvanlar için büyük risk. Yine aynı şekilde bazı hayvanların tehlikeli olduğu yönünde çıkan haberlerden ötürü de birçok hayvan görüldüğü yerde öldürülüyor.
Bunlar kısa vadeli, doğrudan olan etkileri. Bir de bu haberde kullanılan olumsuz dilden ötürü hayvanlara karşı olan bakış açımızın değişmesi var. Bu gibi haberler, hayvanları genellikle korkunç, iğrenç, tehlikeli gibi sıfatlarla tasvir ediyorlar. Bu haberleri okuyarak konu hakkında bilgi edinen birisinin yılanları veya örümcekleri sevmesi çok zor!
Ajanslar daha dikkatli olmalı
Bu haberlerin azaltılmasına ilişkin önerileriniz var mı?
Bu haberlerin azaltılmasında en büyük görev haber ajanslarına düşüyor. Malum haberler buradan yayılıyorlar. Bu haberleri hazırlayan muhabirler ve bunları yayına süren editörler bu konuda hassasiyet gösterirlerse bu konunun kolaylıkla çözülebileceğini düşünüyorum. Maalesef muhabir ve editörler bu haberlerin hayvanlar üzerinde yaratabileceği olumsuz etkilerin farkında değiller. Doğa severler ve doğa koruma alanında çalışan araştırmacılar olarak bu tarz haberleri her gördüğümüzde uyarımızı yapıyoruz. Bunun dışında “doğa haberleri” hazırlanırken dikkat edilmesi gereken konular ve ilgili kaynaklar hakkında da paylaşımlarımız var. Eğer bu öneriler izlenirse hem doğru hem bilgilendirici haberler yapılabileceğini düşünüyorum. Biraz araştırdığınızda hergün gördüğünüz hayvanların bile çok enterasan özellikleri olduğunu fark edebilirsiniz. Benim gözlemim bu bilgilerin paylaşıldığı haberler olumsuz haberlerden daha çok dikkat çekiyor.