İnsanlığın öğretmeni olabilmek

AYHAN URAL-GAZİ EĞİTİM FAKÜLTESİ YARDIMCI DOÇENT DOKTOR

Öğretmen yetiştirme programlarının genel hedefi, öğretmen adayı öğrencilere öğretmenlik mesleği genel alan yeterlikleri ile öğretmenlik mesleği özel alan yeterliklerini kazandırabilmektir. Bu yeterliklerin belirlenmesinde başat araç eğitim felsefesidir. Dolayısıyla klasik, analitik ve eleştirel eğitim felsefelerine göre yetiştirilecek öğretmenlerin yeterlikleri de farklı olacaktır. Bu yazıda eğitimi bir özgürleşme pratiği olarak kabul eden eleştirel eğitim felsefesinin öğretmeni olarak betimlenen insanlığın öğretmenin insanlığa vereceği evrensel bir söz ile öğretmenlik mesleği genel alan yeterliklerinin bazıları verilmiştir.

İnsanlığın öğretmeninin yemini; …her koşulda, çocuğun üstün yararını gözeteceğime, iyi eğitimin olanaksız olduğu koşullarda öğretmeyeceğime, herhangi bir kişi veya grubun işime müdahalesini reddedeceğime, çocuk gönencini yükseltmek için çalışacağıma söz veririm.

Bu yemin metinindeki her bir yeterlik, öğretmen yetiştirme programlarının odağında yer almalıdır. Ayrıca öğretmenlik mesleğine ilişkin yeterlikler, bilimsel, laik, demokratik, özgürlükçü, eşitlikçi, yarışmacı eğitim karşıtı, ayrımcılık karşıtı değerleri kapsayıcı olmalıdır.

Türkiye’de öğretmen yetiştirme konusu üzerinde konuşurken öncelikle öğretmenlik mesleğine ilişkin oluşan -oluşturulan- algıyı tartışmaya açmak gerekir. Neoliberal politikalarla hızla piyasalaştırılan eğitimin kamusal niteliği yok edilerek öğretmenliğin meslek mi, uğraş mı, iş mi olduğu konusunda da bir statü karmaşası yaratılmıştır. Meslekleşme sürecinin iş, uğraş ve meslek şeklindeki evrimi dikkate alınırsa bu uygulamayla öğretmenliğin başlangıç aşamasına döndürüldüğü söylenebilir. Böyle bir anlayış ile yetiştirilen öğretmenlerin, değişimci, dönüşümcü, toplumcu, aydınlanmacı, devrimci nitelikler taşıması olanıksızlaşmış ve azaltılarak sınırlandırılmış eylem ve davranışları yönergelerle kontrol altına alınan öğretmenlere -teknisyen öğretmen- dönüştürülmüştür. Öğretme özgürlüğü ortadan kaldırılmış bu öğretmen modeliyle neolibarilizmin kuşatması altındaki eşitlikçi kamusal eğitim kusurlu -ayıplı- hizmet üretir hale getirilmiştir. Toplumda oluşturulan bu kusurlu kamusal eğitim algısıyla da eğitimin özelleştirilmesine uygun bir toplumsal iklim oluşturulmuştur. Eşitsiz, ayrımcı, dışlayıcı, yarışmacı, seçkinci ve insan haklarına aykırı bir eğitim anlayışını sürdürmekte hiçbir tereddüt göstermeyecek bu yeni öğretmen yetiştirme -yetiştirmeme- politikası karşısında hızla eleştirel eğitim felsefesinin eleştiri ve önerilerine uygun olarak yeniden yapılandırılmalıdır.

Veteriner hekim yetiştirme programlarında hayvan gönenci dersinin yer aldığı bir ülkenin eğitim politikası üreticilerinin, öğretmen yetiştirme programlarında, çocuk gönenci, çocuk hakları, eğitim etiği, eğitim hakkı, antropoloji, çocukluk felsefesi, sosyal psikoloji ve kültürel psikoloji gibi derslere yer verilmeyişinin nedenlerini açıklayabilmelidir.

Yetiştirilecek öğretmenin, devletin -iktidarın- ve ailenin öğretmeni olmayıp çocuğun –öğrencinin- öğretmeni olabilecek niteliklerde yetiştirilmesi gerekmektedir. Bu öğretmenin, eğitimin -okulun- politik bir araç olduğunu, bir denetim aracı olarak kullanıldığını, bir ideolojik aygıt olduğunu, iktidarın fahişesi olabileceğini, eğiten ile eğitilen arasında bir hiyerarşi yarattığını, merak duygusunu ve diyalektik düşünceyi yok ettiğini, aylaklığı engellediğini, duygusal örselenmeler yarattığını da bilen ve bireyi -öğrenciyi- bütün bu olumsuzluklardan koruyabilecek nitelikte yetiştirilmesi gerekmektedir. Böylece öğrencinin özgürlük ve özgünlüğünü destekleyecek nitelikteki öğretmenlerin yetiştirilmesinde önemli bir adım atılmış olacaktır.

Öğretmenler Günü Dosyası Hazırlayan: SERBAY MANSUROĞLU