Irak’ta ateş çemberi

DIŞ HABERLER SERVİSİ

Geçen yıl başlayan ekonomik kriz karşıtı protestolarda 100'ü aşkın yurttaşını kaybeden Irak ciddi bir istikrar krizi yaşıyor. Hükümeti kurmakla görevlendirilen Başbakan Mustafa el Kazımi, ülkede farklı siyasi gruplar arasında büyüyen görüş ayrılıklarını gideremezken ülkenin dört bir yanı gergin günler geçiriyor.

BÜTÇE KRİZİ

Bağdat merkezli Irak hükümeti ile Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında petrol gelirlerinin paylaşımı üzerinden yaşanan gerilimin IKBY'de memur maaşlarının ödenememesine kadar varması bölgede en temel huzursuzluklardan biri. Irak Meclisi’nde geçen ay kabul edilen Mali Açık ve Borçlanma Yasası gereği IKBY’nin petrol gelirlerini Bağdat’a vermediği müddetçe 266 milyon dolarlık bütçeden mahrum kalması Erbil-Bağdat arasında henüz aşılamayan bir gerilime neden oldu. Her ne kadar iki taraf arasında bütçeyle ilgili birebir görüşmelerin yapıldığı duyurulsa da Erbil bu dönem yalnızca merkezi hükümetle sorun yaşamıyor.

PEŞMERGEYLE ÇATIŞMA

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Barzani ailesinin ağırlıkta olduğu IKBY'nin aynı zamanda bölgede aktif olan PKK ile de yaşadığı kriz derinleşirken mevcut yönetim, Süleymaniye’deki protestolarda PKK varlığı olduğunu savunuyor. İki yapı arasındaki gerilim önceki gün yeniden karşılıklı çatışmaya dönüştü. IKBY'ye bağlı peşmerge güçleri ile PKK arasında Duhok yakınlarında çıkan çatışmada bir peşmerge komutanı hayatını kaybetti. Barzani’ye yakın Erbil merkezli basın kuruluşları, söz konusu çatışmanın Duhok’un Amedi ilçesinde peşmergelerin kontrol noktasına yaklaşan otomobilden ateş açılmasıyla yaşandığını, çatışmada üç PKK mensubunun da yaralandığını yazdı. Ancak bu çatışmaya ilişkin iki tarafın yönetimlerinin sessiz kalması dikkat çekerken Barzani’ye yakın medyanın brakuji (kardeş katli) uyarısında bulunması dikkat çekti.

SAVAŞ UYARISI

PKK ve peşmerge güçleri arasında yine Duhok yakınlarında geçen ay da çatışma çıkmış bunun üzerine IKBY’den “Bu tür saldırı bütün Kürdistan’a yöneliktir, güvenliğin bozulmasına asla izin vermeyiz” tepkisi gelmişti. PKK liderlerinden Murat Karayılan ise peşmergelerin kendilerine ait kamp bölgelerine askeri yığınak yaptığını açıklayarak “Böyle olursa bunun savaşa dönüşmesi çok uzak bir ihtimal olmaz” ifadelerini kullanmıştı. Bu açıklama sonrası IKBY yönetimi de ekonomik kriz karşıtı protestolarda KDP binalarının ateşe verilmesinde PKK sorumluluğu olduğu yönünde suçlamalarda bulunmuştu. KDP’ye yakınlığıyla bilinen Rudaw haber sitesi de önceki gün Duhok Valisi Ali Teter’in “PKK’nin varlığı, Türkiye ordusunun vurma bahanesiyle gelmesine neden oluyor. PKK’nin bölgedeki varlığı Kürdistan Bölgesi vatandaşlarına zarar veriyor” sözlerine yer verdi.

***

Haşdi Şabi’de görüş ayrılığı

Ülkede merkezi hükümete bağlı Haşdi Şabi güçleri arasında da görüş ayrılığı patlak verdi. İran’a yakınlığıyla bilinen askeri örgütte Şii dini lider Ali es Sistani taraftarlarının oluşturduğu Necef merkezli grupla itilaf yaşanıyor. Suudi Arabistan yönetimine yakınlığıyla bilinen Şarkul Avsat haber sitesi, örgütteki Haşdu’l Atabat grubunun İran destekçisi El Haşdu’l Velai gibi gruplara karşı “Iraklılık” kimliğini öne çıkardığını savunuyor. Yaklaşık 20 bin destekçisi bulunan Haşdu’l Atabat grubunun sözcüsü Hazım Sahr’ın “Haşdi Şabi’nin aslı Haşdu’l Atabat’tır. Onlar Irak yasalarına ve dini mercinin tavsiyelerine bağlıdırlar” yönünde propaganda yaptığı bu nedenle örgüt içerisinde bölünme riski olduğuna işaret ediliyor. Bağdat yönetimi ise gerilimli ilişkiler yaşadığı Haşdi Şabi’ye dönük yeni bir hamlede bulundu. Temmuz ayında öldürülen Iraklı askeri uzman Hişam Haşimi suikastıyla bağlantılı olduğu gerekçesiyle kritik görevde olan bir Haşdi Şabi komutanı tutuklandı. Ülkede 1997 yılından beri askeri alanlarda uzmanlık yapan komutan Hamd Cezairi’nin 15 destekçisinin de suikastle ilgili gözaltında tutulduğu öğrenildi.

***

Halkın taleplerine kulak verin

Irak ve IKBY nüfusunun büyük bir kısmı artan işsizlik ve pandemi koşullarının ağırlaştırdığı yoksullukla karşı karşıya. Kamu hizmetlerinde iyileşme, istihdam, işsizlik ve yolsuzluklar üzerine geçen yıldan bu yana belirli aralıklarla protesto gösterileri düzenleyen yurttaşların koşullarını iyileştirecek adımlar halen atılmış değil. Salgın nedeniyle yaşanan günlük can kaybı açıklanan verilere göre 15-20 kişi arasında seyrederken halk yönetimlerin pandemi yardımlarını da yetersiz buluyor. Ayrıca ülkede intihar edenlerin oranı bir yıl öncekine göre artışa geçerken bu intiharların yüzde 80’ini kadınların oluşturduğu da raporlara yansıdı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Irak temsilcisi Adham Ismail, “Irak’ta yüzde 80’i kadın olmak üzere yaklaşık 600 kişi hayatına son verirken, bin 112 kişi de intihar teşebbüsünde bulundu” bilgisini paylaştı.