İşsizlik darbesi dört kenti yıktı

Kardelen TATAR SİNECAN

Her dört gençten en az birinin işsiz olduğu ülkede, soruna ilişkin BETAM (Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi)’ın ‘Bölgesel işsizlikte muazzam eşitsizlik ve çarpıcı gelişmeler’ başlıklı bir çalışma hazırladı. Prof. Dr. Seyfettin Gürsel başkanlığındaki ekibin çalışmasında pandemi şokunun bölgesel işgücü piyasaları üzerindeki etkileri ile 2021 yılında bölgeleri işsizlik ve istihdam performansı açısından karşılaştırarak ne ölçüde başarılı ya da başarısız olduklarını değerlendirildi.

Pandemi öncesi durumu temsilen 2018 yılı alındı. 2018’den 2021’e Türkiye’de tarım dışı işsizlik oranı 1 yüzde puanlık artışla yüzde 13,1’den yüzde 14,1’e yükseldiği bilgisi paylaşıldı. Raporda işsizliğin tüm bölgelerde aynı yönde hareket etmediği vurgulanarak ”Tarım dışı işsizlik oranı 26 bölgenin 20’sinde arttı. 6’sında azaldı. Ancak işsizlikte artış ve azalışlar çok farklı mertebede olup nedenleri de farklıydı" denildi.

Raporda özetle şu tespitlere yer verildi:

•Bölgesel işgücü piyasalarının değerlendirmesinde tarım dışı işsizlik oranları genel işsizlik oranlarına kıyasla bölgesel eşitsizlikleri daha gerçekçi bir şekilde gözlemlemememizi sağlar.

•Tarım dışı işsizlikte en şiddetli artış, yüzde 14,3 puanla Kuzeydoğu Anadolu (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) bölgesinde görüldü. Artış işgücündeki çok yüksek artıştan kaynaklandı.

"MUAZZAM EŞİTSİZLİK"

•İşsizliğin en fazla düştüğü bölge ise 5,8 yüzde puanla Şanlıurfa Diyarbakır bölgesinde gerçekleşti. İşgücündeki yüksek azalıştan kaynaklandı.

•2021’de işsizlik oranında yüzde 33,3 ile Mardin-Batman-Şırnak-Siirt bölgesi ilk sırayı alırken son sırada yüzde 9,1 ile Kastamonu- Çankırı-Sinop bölgesi bulunmakta.

•Tarım dışı işsizlik oranlarının Türkiye genelinden çok yüksek aynı zamanda da tarım dışı istihdam oranlarının çok düşük olduğu 4 bölge tümüyle Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yer almakta.

•Buna karşılık tarım dışı işsizlik oranlarının Türkiye genelinden çok düşük, tarım dışı istihdam oranlarının ise çok yüksek olduğu 3 bölge Trakya, Güney Marmara ve Doğu Marmara bölgeleri.

•Bölgeleri yalnızca işsizlik oranındaki artış veya azalışın şiddetiyle değerlendirmek yeterli değil. İşsizlik artışı istihdamın azalmasından kaynaklanabileceği gibi güçlü istihdam artışına rağmen daha güçlü bir işgücü artışından da kaynaklanabilir.

•İşsizliğin bölgesel karşılaştırmasında işsizlik oranlarındaki değişimlerin yanı sıra istihdamda ve işgücünde gözlemlenen değişimler de dikkate alınmalı.

•İşsizlikte muazzam eşitsizlik devam ediyor. 2018 yılında yüzde 7,8 ila yüzde 30,0 arasında değişen bölgesel tarım dışı işsizlik oranları, 2021 yılında da yüzde 9,1 ila yüzde 33,3 arasında değişim göstermekte.

•Tarım dışı işsizlik oranı üç yılda yüzde 10,5’ten 24,8’e yükselerek tam 14,3 yüzde puan artmıştır. Bu şiddetli artış, tarım dışı istihdamda 4 binlik kayıp ( yüzde 2,5) ile tarım dışı işgücünde 29 binlik artışın (yüzde 16) sonucudur.

•İşsizlik artışının bir diğer nedeni istihdamda artışa rağmen işgücünde daha yüksek bir artışın ortaya çıkması. Bu kısmen olumsuz kısmen olumlu bir gelişme. İşsizliğin artığı 20 bölgeden 16’sı bu kategoride.

BATI’DA İSTİSNA İZMİR

•İzmir’de işsizlik üç yılda yüzde 14,8’den 15,9’a yükselerek 1,1 yüzde puan artmıştır (Şekil 1). Tarım dışı istihdam yüzde 5, tarım dışı işgücü ise yüzde 3,6 azalmıştır. İşgücü piyasasından özellikle kadınlarda büyük miktarda çıkış olduğu anlaşılmakta. İzmir kadın işgücünde ciddi kayıp söz konusu.

İzmir işsizlik ve istihdam oranlarının Türkiye genelinden yüksek olduğu yegâne bölge; tarım dışı istihdam oranı (yüzde 42,1) nispeten yüksek ama işsizlik oranı da 10 (yüzde 15,9) yüksektir. Bu bakımdan İzmir Batıda istisna oluşturmakta.

•İşsizlik en fazla 5,8 yüzde puan ile Şanlıurfa-Diyarbakır’da azaldı. Bunun nedeni işgücündeki 48 binlik (yüzde 6,2) şiddetli azalmadır. Bu kuşkusuz sağlıklı olmayan olumsuz bir gelişme.

•İşsizlikte bölgesel eşitsizlik bakımından Türkiye, İspanya ve İtalya ile birlikte Avrupa’nın ilk sıralarında yer almaya devam etmekte.

İZMİRLİ KADIN ÇALIŞMAK İSTİYOR AMA İŞ YOK

BETAM Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, işsizlik değerlendirmesinde tarım dışı işsizlik verilerinin önemli olduğunu anımsatarak "Türkiye’de işsizlik tek türde değil. Bölgelere göre oranlar çok farklı. Nedenler de farklı. Bunun için çalışmalarda bölgesel işsizliğin önemini gösteriyor. Muazzam eşitsizlik devam ediyor" dedi.

Prof. Gürsel, şunları söyledi: Tarım dışı istihdam kadınların işgücüne katılımıyla yakından ilgili. İşsizlik ve istihdam oranını ölçüt aldığımızda her şey ortada. Diğerlerinden kopup gitmiş 4 bölge var, bunların tümü Doğu ve Güneydoğu’da. En iyisi ise Trakya.

Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, BETAM Direktörü

Gürsel İzmir’in uzun yıllardır Batı’nın istisna kenti olduğunu hatırlatarak şöyle dedi: İzmir en modern kent. Kadınların eğitimi yüksek, çalışma hayatına atılmaya arzulular. Bu nedenle işgücüne katılım oranı yüksek. Yani İzmir’de kadınlar çalışmak istiyor ama yeterince iş bulamıyor. İşsizlik ortalamasını bu yükseltiyor. Bunu tarım dışı olduğunu unutmayalım.

İşsizlikte 2018’den 2021’e kadar en dramatik tablonun Ağrı bölgesi (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) olduğunu söyleyen Prof. Gürsel şöyle konuştu: İşsizlik 14 puan birden artmış. İstihdam 4 bin düşmüş işgücü 29 bin artmış. Ama bu düzey bir işsizliği açıklamaz. İş gücü =İstihdam+ iş arayanlar. İş arayan 33 bin artmış. Yoksulluk bir neden olabilir. İnşaat sektörünün tamamen durması ve Batı’da çalışanların memleketlerine dönmesi bir neden olabilir. Yoksulluk ve gelir kaybı nedeniyle daha fazla aile üyesi de iş arıyor olabilir.