İşsizlik yeni dönemin salgını

YUSUF TUNA KOÇ

Salgında istihdam kaybını engellemek için geçici olarak yürürlüğe konan işten çıkartma yasağı ve işçiyi ücretsiz izne çıkarma uygulaması dün itibarıyla sona erdi. Ücretsiz izinde bulunan 2 milyondan fazla işçinin istihdama dönüp dönmeyeceği ise belirsizliğini koruyor. Önlemlerin kalkmasıyla birlikte kitlesel olarak işten çıkarmalar başlarken sendikalar, durumun tehlikeli bir boyuta ulaşacağının altını çiziyor.

Mayıs 2021 tarihli İŞKUR verilerine göre, kısa çalışma ödeneğinden yararlanan çalışan sayısı 1 milyon 176 bin 817. İşten çıkarma yasağı kapsamında ücretsiz izinde olanların sayısı ise 996 bin 727. Toplamda 2 milyondan fazla işçi, dün itibarıyla işten çıkarılma tehlikesiyle karşı karşıya bırakıldı.

DİSK-AR’ın henüz yasak kalkmadan önce 10 Haziran’da yayımladığı rapora göreyse geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 27,4’e ulaştı. Çalışma çağında olan 65,3 milyon kişinin yalnızca 18,8 milyonu kayıtlı tam zamanlı olarak çalışıyor. Kadınlarda ise bu oran yüzde 16.

İŞSİZLİK MAAŞI TEHLİKEDE

CHP Milletvekili Veli Ağbaba, sosyal medya platformu Twitter’dan konuya ilişkin dün yaptığı paylaşımda ücretsiz izin sürecinde sigorta primleri yatırılmayan işçilerin, işten çıkarıldığı durumda işsizlik maaşı için gerekli 600 gün prim şartını sağlayamayacaklarından dolayı, bu destekten de yararlanamayacaklarına işaret etti.

Sosyal medyaya yansıyan paylaşımlar, birçok şirketin yasağın kalkmasıyla birlikte işten çıkarmalara başladığını gözler önüne serdi. Birçok yurttaş, toplu işten çıkarmalar sebebiyle işsiz kaldığını belirtirken, Twitter’da #iştençıkarmayasağı etiketiyle ile mağduriyetlerini duyurdu.

EMEK UCUZLAYACAK

Üstelik yasak pandemi döneminde kimi sektörlerde kitlesel işten çıkarmaların önüne geçemedi. Kapanmalardan en çok etkilenen alanlardan olan eğlence sektöründe, pandemiden bu yana çıkarılan işçi sayısı 60 bin. Patronlar, küçülme gerekçesiyle kitlesel işten çıkarmalarda bulunurken, pandemi döneminde yaşanan kaybın giderilebilmesi için az işçiye çok işi aynı ücretle yaptırmaya yönelebilir.

KAYIT DIŞI İSTİHDAM ARTAR

KÇÖ’nün sonlandırılmasını değerlendiren Doçent Doktor Aziz Çelik, Yasağın kalkması sebebiyle işten çıkarmalar artabileceğine dikkat çekti. Çelik, “Çok sayıda işçi hem ödenekten yararlanıyordu hem de yasak sayesinde işini sürdürebiliyordu. Bunun kalkmasıyla birlikte özellikle iş güvencesi olmayan yerler işçilerin bir bölümünü çıkaracak gibi gözüküyor. Olanlarda da ekonomik güçlük sebebiyle çıkarmalar olacaktık. Bu beklenen bir sonuç, uzun süredir şirketler işten çıkarma yasağı ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanıyordu” dedi.

Oluşacak işsizlikle mücadele edebilmek için öncelikle bu önlemlerin devam etmesi gerektiğinin altını çizen Çelik, “Çünkü pandemi bitmedi henüz. Çıkarmanın yasal çerçevesinde de işsizlik sigortasına paralel bir ödenek verilmesi gerekiyor. İşsizlik ödeneğinden yararlanamayacak kapsamdakiler işsizlik sigortasından da yararlanamayacaklar. İşten çıkarma yasağının pandemi sürecinde devam etmesi gerekirdi” ifadelerini kullandı.

İkinci seçenek ise işsizlik sigortasından yararlanma koşullarının kaldırılması olduğunu belirten Çelik şöyle devam etti: “Bir milyona yakın kişi nakdi ücret desteğinden yararlanıyor. Bu kişiler 600 gün koşulu yüzünden işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor. Bir başka çözüm önerisi de bu koşulların tümüyle kaldırılması. Bu şekilde işten çıkarılan herkesin işsizlik sigortasından yararlanabilmesi sağlanmalı. Yoksa en çok bu koşulları sağlayamayan kesim zarar görecek.

Pandemi döneminde kayıtlı işçiler çıkarılamadığı için kayıtsız sayısında oldu. Sigortalı işçi sayısı değişmedi ama istihdam düştü. Şimdi ise tersine bir süreç işleyebilir. Sigortalıların çıkarılıp kayıtsızların alınmasıyla emek ucuzlaştırılabilir. Çalışma hayatının daha fazla yoğunlaşması ve kayıt dışı istihdamda bir artış olabilir”