İşte AKP’nin rant yolu

DOĞU EROĞLU  dogueroglu@gmail.com

2002’de iktidara gelen AKP, ekonomik büyümeyi borçlu olduğu deregülasyon ve doğal kaynak ekonomisinden çıkış bulamayınca, yine aynı tercihlerin getirdiği emekçi ölümleri ve üretimde girilen darboğazla anılmaya başlandı. 2008 Dünya Finans Krizi’ne dek AKP iktidarı yönetimindeki Türkiye’ye ekonomik büyüme sağlayan yöntemler AKP’nin popülist sosyal politikalarıyla da birleşince, cari açık finanse edilemez, KİT’lerse borçlarını döndüremez hale geldi. 2004’te Maden Kanunu’nda yapılan değişiklik ve TOKİ’nin olağanüstü yetkilerle donatılmasının ardından AKP’ye yakın şirketler emekçileri öldürerek büyüdü.

MİLAT 2004 YASASI 
Soma’da 301 emekçinin yaşamını yitirdiği maden katliamı ve 13 Mayıs’tan bu yana kömür madenlerinde 34 kişinin daha hayatını kaybetmesinin sebepleri sorulduğunda, tecrübeli madenciler ve mühendisler 2004’te yürürlüğe giren Maden Kanunu’nu işaret ediyor. Devlet kurumlarını baypas ederek madenleri yabancı sermaye ve özel sektöre devreden yasanın getirdiği rödovans sistemin, madenlerdeki ölümlerin sorumlusu olduğu ifade ediliyor. 26 Mayıs 2004 tarihli TBMM Genel Kurulu’nda o tarihte henüz Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı olmayan AKP Kayseri Milletvekili Taner Yıldız, kabul edilmeden önce yasanın ruhunu şu sözlerle anlatıyordu: “Madenciliğimiz gelişme gösteremedi. Bürokratik işlemler, mevzuat çok fazla; bunları en aza indiriyoruz. Mevzuattan kaynaklanan olumsuzlukların, özellikle ruhsat iptallerini öngören kısımlarının, özel sektörün girişimcilik ruhunu etkilediğini gördük ve ruhsat iptallerini zor şartlara bağlıyoruz.”

BAKKAL AÇMAK DAHA ZOR  
AKP’nin teklifine en önemli itirazı, dönemin CHP Zonguldak Milletvekili Harun Akın yaptı. Türkiye Taş Kömürü Kurumu’nun (TTK) zarar ettiği gerekçesini öne süren AKP’li vekillere sorunun TTK içinde çözülebileceğini, rödovans yöntemine gerek olmadığını belirten Akın’ın eleştirileri karşılık bulmadı. Yasanın yürürlüğe girmesinden 10 yıl sonra BirGün’e konuşan Akın, yasayı, “TTK’nın zaten kendi yasası vardı ama AKP’nin kaçak Maden Kanunu’yla TTK’nin iki kanunu oldu. Ahbap-çavuş ilişkileriyle, ‘madenleri ver-kurtul-zengin ol’ zihniyetiyle bu yasayı yaptılar” sözleriyle özetliyor. Akın, 2004’teki görüşmelerde yaptığı uyarıyı da anımsatıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler’in eleştirilerine kulak tıkaması üzerine Akın, şöyle demişti: “Haksız çıkarsak Bakan’dan, hükümetten özür dileyeceğiz. Ama ya haklı çıkarsak? Ya haklı çıkarsak ne olacak? Zonguldak, ocaklar, TTK tekrar kendine gelemeyecek diye korkuyoruz.”

KAZA 10 KAT FAZLA 
Soma ve Ermenek’teki faciaların çok daha ağırlarının yaşanabileceğini ifade eden Akın, “Enerji Bakanı resmen ölü sayıcı oldu. Yasa sayesinde işini düzgün yapan işverenlerse battı. İki dakikada bakkal dükkânı bile açamazsın ama maden işletme ruhsatı alıyorsun” diyor. AKP iktidarının ilk 10 yılında 6 milyon 887 bin ton kömür üreten özel taşkömürü ocaklarında 174 maden işçisi yaşamını yitirirken, TTK’nin işlettiği ocaklardaki iş cinayetlerinde 65 madenci öldü, buna karşılık 36 milyon ton kömür üretildi. Özel sektörde üretilen birim kömür karşısında, TTK’ye oranla 10 kat daha fazla ölümlü iş kazası gerçekleşti. . İşletme ruhsatı sahibinin TKİ olduğu ocakların özel sektörce işletilmesi, madenlerdeki ölümleri artırdı.

TOKİ TAŞERONU OLDULAR 
2011’de İnfomag’a konuşan Eston Yapı Temsilcisi TOKİ’yi şöyle anlatıyor: “Öyle bir rakip ki, istediğini yapma, geçirme olanağı var. Ben bir arsaya mevcut imarına göre fiyat verirken, onlar yapabilecekleri doğrultusunda istedikleri fiyatı verebiliyor. Bütün inşaat şirketlerinin TOKİ’ye müteahhitlik yaptığı sisteme gidiyoruz.”

TORUNLAR VE TOKİ 
2013’te Başkentgaz’ın ihalesini 1 milyar 162 milyon dolar karşılığında kazanmasıyla gündeme gelen Torunlar, inşaat sektöründeki büyümesini TOKİ’yle perçinledi. Mecidiyeköy’deki Torunlar Center’da 6 Eylül’deki asansör faciasında 10 inşaat işçisi yaşamını yitirdi. Torunlar’ın TOKİ’den aldığı bir diğer proje de İkitelli’deki Mall of İstanbul AVM projesi. Torunlar GYO net kârını 2014’ün ilk 6 ayında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 965 oranında artırdı.

HATTAT HOLDİNG
Hattat Holding, Zonguldak Kandilli, Amasra ve Bartın’daki kömür sahalarının işletmelerini alarak madencilik sektörüne girdi. Holding’e ait HEMA A.Ş.’nin 2005’te yapılan rödovans sözleşmesiyle TTK’den devraldığı Amasra-B sahasında üretim başlamadan 11 madenci yaşamını yitirdi. Holding’in İstanbul’daki inşaat projeleri arasında 2 bin konut ve pek çok ticaret alanı barındıran Pearl of İstanbul projesi ile Diamond of İstanbul gökdeleni var.