İsviçre'de 13. emekli maaşı kabul edildi

Nurettin ELİBAL / BASEL

İsviçre'de yapılan halk oylamasında emekliler için 13. maaş yüzde 60 destek görerek kabul edildi. 

İsviçre Sendikalar Federasyonu tarafından Mayıs 2021'de hazırlanan halk inisiyatifi emeklilere, son yıllarda artan hayat pahalılığını dengelemek için 13. maaş verilmesini hedefliyordu. Bütün burjuva partileri ve işverenler sendikası hayır kampanyası yürüttü. İsviçre Kantonlar Konseyi ve Ulusal Meclis çoğunluğu da halk inisiyatifinin karşısında tavır aldılar.

Evet cephesinde ise Sosyal Demokrat Parti, Sosyalistler, Yeşiller ve sendika birlikleri yer aldılar. Her siyasi çevreden emekliler de partilerinin tavsiye kararına bakmaksızın büyük oranda oylamanın başarılı geçmesi için katkıda bulundu.

İsviçre'de Covid-19 pandemisi sonrasında yaşanan fiyat artışları emeklilerin maaşlarına yansımadı. Emeklilerin alım gücü günden güne düştü.

Buna karşı ‘Emekliler de onurlu ve insanca yaşamı hak ediyorlar’ sloganı ile bir halk inisiyatifi başlatıldı. Kazanılmak istenen 13. emekli maaşı, emeklilerin biraz daha rahat yaşamalarına yardımcı olacak, onların pahalılık karşısında yaşam koşullarının daha da iyileşmesini güçlendirmesi amaçlandı.

KADINLARDA EMEKLİLİK YAŞI 65'E ÇIKARILACAK

2024 yılından itibaren kadınlar emeklilik için bir yıl daha uzun çalışmak zorunda kalacak. Daha düşük emekli maaşı almaları sebebiyle yaşlılar arasındaki fakirlik kadınları daha çok etkiliyor.

Kısa bir süre önce kadınlarda 64 olan emeklilik yaşı erkeklerle ‘eşitlenerek’ 65 olarak yasalaştı. 2025'ten 2028'e kadar kadınların emeklilik yaşı kademeli olarak 65'e çıkarılacak. Bugüne kadar iş dünyasında kadınların uğradığı haksızlıkların biraz da olsa giderilmesi için 13. emekli maaşı çok önem arz ediyordu.

İsviçre’nin sınır komşusu Lichtenstein’da 13. emekli maaşı 1992 yılından itibaren uygulanıyor. Bu durumu İsviçreli emekliler evet kampanyası süresince kendilerine bu hakkın da tanınması için olumlu bir örnek olarak gösterdiler.

Öte yandan İsviçre'de birçok emekli fakirlik sınırında yaşıyor.

Ülkede bu durumdaki emeklilerin asgari geçim olanaklarını sağlamak için yetkili olan sosyal kurum mevcut durumda.

Kurum, emeklilere sadece açlık sınırına düşmemeleri için destek veriyor. Ancak ülkedeki emeklilerin büyük çoğunluğu çekindiklerinden bu sosyal kurumdan destek talep etmiyor.

Burjuva partileri ve işveren sendikaları 13. emekli maaş desteğinin kabul edilmesi durumunda Sosyal Sigortalar Kurumu’nun ödeme sıkıntısına gireceğini, gelecek kuşakların emekli maaşlarının garanti edilemeyeceğini ve sosyal bir krize neden olunacağını ileri sürülüyordu.

İşveren çevresinin ve burjuva partilerinin iddia ettiği gibi Sosyal Sigortalar Kurumu’nun finansal zorluk içerisinde olmadığı biliniyor. Ancak yıllardır işveren çevreleri bilinçli olarak bu kurumunun finansal zorluk içinde olduğunu sürekli dile getiriyor. Aksine kurumunun finansal ve rezerv olarak çok iyi bir durumda olduğu biliniyor.

Sosyal Sigortalar Kurumu’nun maaşları ödeme zorluğu söz konusu olmadığı halde, sağ partiler bugüne kadar İsviçre Ulusal Meclisi’nde emeklilerin maaşlarının daha da iyileşmesi için hiçbir çaba göstermediler ve yapılan girişimlere de destek vermediler.

Bu da artan hayat pahalılığı karşısında emeklilerin zor durumda kalmalarını sağlıyordu.

HAYIR KAMPANYASI

Hayır kampanyası yürüten çevrelerin ileri sürdüğü bir gerekçe de emekli zenginlerin 13. emekli maaşına ihtiyaçları olmadığı yönündeydi. Bu gerekçe ilk bakışta haklı gibi gözükmektedir. Ama emekliler arasında bu kesim küçük bir azınlığı oluşturuyor.

Burjuva partilerinin ileri sürdüğü diğer bir gerekçe ise göçmenlerin 13. emekli maaşından daha fazla faydalanacak olmaları olarak ön plana çıktı. Göçmenler çalıştıkları süre içerisinde sosyal sigortalar kurumuna düzenli olarak ödeme yapmaktadırlar. Onlar da İsviçre vatandaşları gibi hizmet yılları ve gelirlerine göre yasal olarak belirlenmiş emekli maaşlarını almaktadırlar. Ayrıca İsviçre'yi terk ettiklerinde, emekli maaşı yetmediği durumlarda yapılan finansal desteği de kaybetmektedirler. Yani, göçmenlerin İsviçre’de 13. emekli maaşından daha fazla faydalanacağı iddiası geçersizdir.

65 YAŞ ÜSTÜ İNSANLARIN YÜZDE 15,6'SI EN FAKİR KESİME DAHİL

İsviçre federal istatistik dairesinin 2020 yılında açıkladığı fiyat artışları ve bu artışlardan etkilenen gruplara ilişkin yapılan açıklamada 65 yaş üstü insanlar %15,6 oranında en fakir kesime dahillerdir.

Bu yaş grubundaki insanların %8,7’sinin herhangi bir finansal rezervlerinin olmadığı ve zorunlu ihtiyaçlarını karşılayamadıkları da belirtiyor.

Bu durumda 13. emekli maaşının bir lüks olmadığı ve emeklilerin zayıflayan satın alma gücünü birazcık da olsa düzenleyecek bir girişim olduğu toplumda büyük bir destek gördü. Yükselen sağlık sigorta primleri, gıda ürün fiyatları ve ev kiraları emeklilerin cüzdanlarını oldukça fazla zorlamaktaydı. Emekliler 13. emekli maaşı hakkıyla biraz da olsa rahatlama fırsatı yakaladılar.