Kamu kaynağı doğrudan cebe
2023 Yılı Kamu Alımları Raporu, israfın ve ihalelerin rant için olarak kullanıldığının belgesi oldu. 2023’te 174 milyar TL’lik ihalesiz, 86,5 milyar TL’lik doğrudan temin, 584,9 milyar TL’lik mal ve hizmet ise pazarlık yöntemiyle alındı.
Mustafa BİLDİRCİN
2023 yılına ilişkin Kamu Alımları Raporu, “İktidar, kamu ihalelerini yandaşa rant aktarma aracı olarak kullanılıyor” iddialarının haklılığını gözler önüne serdi. İktidarın kamu kaynaklarına yönelik tutumunun belgesi niteliğindeki rapor, ihale gerçekleştirilmeksizin kamu adına yapılan doğrudan temin alımlarındaki çarpıcı artışı da ortaya koydu.
Kamu İhale Kurumu’nun verilerine göre, “İhtiyaçların, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartların ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği” alım yöntemi olan doğrudan temin, ölçüsüzce kullanıldı.
DOĞRUDAN CEBE
AKP iktidarında ölçüsüzce kullanılan doğrudan temin yoluyla yapılan alımların tutarı, 2023 yılında 86 milyar 591 milyon 275 bin TL olarak ifade edildi. 2023’te doğrudan teminle yapılan alımların tutarı, 2022 yılındaki 40 milyar 450 milyon 50 bin TL’lik tutarı ikiye katladı. Doğrudan teminle yapılan 86,5 milyar TL’lik alımın türlerine göre dağılımı şöyle:
Mal alımı: 53 milyar 698 milyon 676 bin TL
Yapım işi: 5 milyar 930 milyon 897 bin TL
Hizmet alımı: 26 milyar 887 milyon 981 bin TL
Danışmanlık hizmet alımı: 73 milyon 720 bin TL
ŞİRKETLERE PEŞKEŞ
Doğrudan teminle yapılan alımlardaki artışın yanı sıra 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’na tabi olmadan yapılan ihalelerin tutarında da çarpıcı artış kaydedildi. 2022 yılında 129 milyar 486 milyon 137 bin TL’lik alımı istisna kapsamında gerçekleştiren kamu, 2023 yılında ise istisna kapsamında toplam 174 milyar 29 milyon 906 bin TL’lik alıma imza attı. İstisna kapsamında yapılan 174 milyar TL’lik alımın türlerine göre dağılımı, rapora şöyle yansıdı:
Mal alımı: 132 milyar 784 milyon 999 bin TL
Yapım işi: 16 milyar 629 milyon 28 bin TL
Hizmet alımı: 24 milyar 337 milyon 806 bin TL
Danışmanlık hizmet alımı: 278 milyon 74 bin TL
KAYBETTİREN PAZARLIK
Kamu ihalelerinde rekabeti azalttığı ve “İhalelerden istenmeyeni eleme aracı olarak kullanıldığı” gerekçesiyle eleştirilen Pazarlık yönteminin ağırlığındaki artış da dikkati çekti. Buna göre, 2022 yılında yüzde 33 olan kamu ihalelerinde pazarlık yönteminin ağırlığı, 2023 yılında yüzde 43’e kadar yükseldi. 2023 yılında pazarlık yöntemiyle yapılan ihaleler kapsamında yapılan toplam harcama kayıtlara, 584 milyar 919 milyon 5 bin TL olarak geçti.