Kaybeden Evet, kazanan Hayır

YAŞAR AYDIN yasaraydin@birgun.net @yasaraydinnn

Erdoğan ve AKP zaferini ilan etse rakamlar referandum sürecinde yüzde 10’luk bir erimeye işaret ediyor. Türkiye’nin dörtte üçünde evet cephesi yüzde 10’un üzerinde bir oy kaybına uğradı. Beş altı ilde Evet cephesinin oy kaybı yüzde 20’nin çok üstüne çıkmış durumda. Sahil kentlerinin neredeyse tamamında bu kayıp yüzde 15-25 bandında.

AKP’nin Güneydoğu illerinde güç kazandığı değerlendirmesi de gerçeği yansıtmıyor. Urfa dahil HDP’nin güçlü olduğu 15 ilde AKP, tüm baskı ve ekonomik desteğe rağmen 1 Kasım seçimlerine göre 300 bin oy artırmış.

Kim kazandı?
Referandumun hemen öncesinde bir harita yayınlamıştık. O harita üzerinden Hayır oylarının önde olduğunu ilan etmiştik. Haritamıza bakınca dört beş il dışında neredeyse tahminlerimize yakın bir sonuç çıktığını gördük. Ama tahminde yanıldığımız bu illerde Evet lehine yaşanan gelişmelere, birlikte YSK’nin şaibeli kararları eşlik edince ortaya yaşadığımız tablo çıktı.

Erdoğan ve AKP’nin bu tablodan zafer çıkarma gayretlerine rağmen gerçeğin hiç de öyle olmadığını hem biz hem de evet cephesi biliyor.

Evet cephesinde yer alan AKP, MHP, BBP ve Hüda-Par referandum öncesi Türkiye seçmenin yaklaşık olarak yüzde 63’ünü temsil ediyorlardı. Şaibeli hali ile bile ortaya çıkan tablo ise yüzde 51’e geriledikleri oldu.

Tek başına MHP’mi?
Eşitsiz ve adaletsiz bir seçimin geçici sonuçlarını YSK yayımladı. Bu sonuçlara Evet oyları önde ve kabul edilmiş oldu. Dolayısıyla Evet cephesinin zaferi ilan edildi. Peki gerçek öyle mi? Bir kez daha Türkiye haritasını önümüze koyduk ve o harita üzerinden değerlendirme yaptık. Temel verimiz ise Evet cephesinin 1 Kasım 2015 genel seçimlerinde aldığı oylar oldu. Devlet tüm olanaklarına, OHAL koşullarına, baskıya ve son olarak da şaibeli bir oylamaya rağmen çıkan tablo Erdoğan için endişe verici oldu. Rakamlar bize ülkenin dörtte üçünde Evet cephesinin 10 puanın üzerinde bir kayba uğradığını söylüyor. Bu rakam dört beş ilde yüzde 20’leri aşıyor.

Haritaya bakıldığında bu farkın MHP oyları yüzünden oluştuğu algısına yol açabilir. Ama bizim hesaplamalarımıza göre bu analiz gerçeği tam olarak yansıtmayacaktır. Bu kayıp sadece MHP’ye ait değil.

AKP oylarında kayıp 3 milyonun üzerinde
Yandaş kalemlerin ve AKP’li kurmayların bu tablo üzerinden televizyonlarda yaptıkları ilk değerlendirmeler “AKP kendini muhafaza etti” oldu. Bu değerlendirmelerde ciddi arızalar var.

Birincisi, bu değerlendirmelere göre MHP seçmenin tamamı –Bahçeli dahil- hayır oyu kullandı. Oysa sahada çalışan ve sonucu doğruya yakın bir netlikte bilen kamuoyu araştırma şirketlerine göre MHP seçmeninin en az yüzde 30’unun evet oyu verdiği doğrultusunda. Bu da yaklaşık 2 milyon civarında bir oy anlamına geliyor.

İkinci olarak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki birçok ilde Evet cephesinin kaybı MHP oylarının da üstüne çıkmış durumda. Yani tüm MHP’liler Hayır verse bile kaybı tek başına açıklayamıyor.

Gezici araştırma şirketinin ilk yaptığı değerlendirme de bizi haklı çıkarır nitelikte. Murat Gezici’nin değerlendirmesine göre AKP seçmenin yüzde 15’i bu seçimlerde hayır oyu kullanmış. Bu da 3 milyonun üzerinde bir anlamına geliyor.

AKP bölgede ne yaptı?
Haritada sarı renkte gördüğünüz illerde Evet cephesi (esas olarak AKP) ya oylarını muhafaza etti ya da küçük oranda artırmayı başardı. Sarı renkte illerin çok önemli bölümü HDP’nin güçlü olduğu iler. Burada bölge halkını üzerindeki baskıyı, seçim günü yaşananları yazmayı bile gerekli bulmuyoruz. Bir de buna ikna için akıtılan milyonlarca lirayı da ekleyebilirsiniz. Sonuçlara bakarak tüm bu uğraşlara rağmen Erdoğan’ın istediği sonucu alamadığını söyleyebiliriz. HDP’nin güçlü olduğu 15 ilde 1 Kasım seçimleri baz alındığında AKP, toplamda 300 bine yakın bir oy artışı sağlamış. Bunun yarısı Şanlıurfa, Van ve Diyarbakır’dan. Bölgedeki bir başka gerçek ise 7 Haziran seçimlerine göre yüzde 7, 1 Kasım seçimlerine göre de ortalama yüzde 5 oranında sandığa gitmeyenlerin sayısında artış yaşandığı.

Tüm bunlara rağmen bir gerçeği de görmezden gelemeyiz. O da bölgede yaşanan oy sirkülasyonun seçimlere yaklaşık yüzde 1’e yakın oranda etki yaptığıdır. Altan Tan “Erdoğan’ı kurtaran Kürt oylarıdır” açıklamasını bu rakamlarla birlikte bir kez daha bakmak gerekecek sanırım.

Bizim harita yine Hayır diyor
Evet oylarının yüzde 50’yi aştığı açıklamalarına rağmen çok açık bir gerçek var ki o da cephenin çöktüğü ve aşağıya doğru inişe geçtiğidir. Tablonun bu tarafını görmeden yapılacak hiçbir değerlendirme gerçekçi olmayacaktır. Türkiye’nin sosyal, ekonomik ve siyasal birikiminin ifadesini bulduğu tüm illerde referandumu Hayır oyları önde bitirdi. Kayseri, Konya, Antep gibi ilerde ise Evet cephesi geriledi. Bu gerileme AKP’nin kalesi diye anılan illerde daha da yoğun hissedildi. Yaşadığımız 60 günlük süreci ve OHAL koşullarını göz önüne aldığımızda gerçek tablonun bu haritada oluşan Hayır’dan daha da güçlü olduğunu söyleyebiliriz.

Bu referandumda aslında kimin kazandığı Mayıs ayı ile birlikte yaşanacak siyasal gelişmelerle göreceğiz. Şimdi estirilmeye çalışılan zafer havasına aldanmayın. Artık kaybetme korkusunu çok daha yakından hisseden bir iktidar var.