Kentin altında bomba vardı

İsmail ARI

Ekrem İmamoğlu İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı seçildikten sonra AKP döneminde yarım bırakılan metro projelerini tamamlamak için çalışmalara başladı. Bazı metro hatlarının açılışı yapılırken birçok metro projesinin ise yapımı hızla devam ediyor.
İBB’nin Raylı Sitemlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Pelin Alpkökin BirGün’ün sorularını yanıtladı.

Yapımı devam eden metro hatlarından planlanan metro hatlarına kadar önemli açıklamalarda bulunan Alpkökin, metro hatlarının deprem dayanıklılığına dair de önemli bilgiler paylaştı.

Göreve geldiğinizde nasıl bir manzara ile karşılaştınız?. Metro çalışmaları ne durumdaydı?
Göreve geldiğimizde İstanbul’da yaklaşık 233 kilometre raylı sistem vardı. 18-20 milyon nüfusa erişen bir kentte raylı sistemin kullanımı sadece yüzde 30’lardaydı şimdi biz yüzde 35’lere taşıdık. 12 metro ve tramvay hattının yapımı tamamen durdurulmuştu. Bazılarının inşa oranı yüzde 60’lara kadar gelmişti. Ayrıca bazılarının da güncel projesi dahi yoktu.
Göreve başladığımda bu kadar kötü bir tabloyla karşılaşacağımı bilmiyordum. İstanbul eski yapı stokunun olduğu bir kent ve siz eski binaların altına tüneller açıp bırakıyorsunuz. Dudullu-Bostancı metrosunun, Aşiyan metrosunun betonarmesi dahi yapılmamıştı ve çok tehlikeliydi. İlk geldiğimizde 38-40 kritik nokta belirledik. 12’si acil müdahale edilmesi gereken yerlerdi. İstanbul’un altında pimi çekilmiş bir bomba vardı yani.

Raylı sistem projelerinde son durum nedir?
Raylı sistemlerdeki uzunluğumuz Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın da açtığı hatlarla birlikte 328 kilometreye ulaştı. Mart 2024’te 366 kilometreye ulaşacak. İstanbul Kart verilerine göre raylı sistemlerin ulaşımdaki payı yüze 45’lere taşınacak. İBB olarak sadece bizim finanse ettiğimiz ve açtığımız toplam 62 istasyon ve 65 kilometre var.

Ulaştırma Bakanlığı’nın yaptığı metroların parasını da İBB ödüyor sanırım…
Bazı hatları Ulaştırma Bakanlığı yapıyor ve işletmesi içim belediyeye devrediyor. Ancak Mayıs 2019’da bir kanun, yönetmelik değişikliği yapıldı… Bakanlık 2019’dan önce sadece hatlardaki bilet gelirininin yüzde 15’ini keserek ödeme alıyordu. Mayıs 2019’dan sonra ise “belediyenin vergi gelirlerini yüzde 5’ine kadar kesinti yapılabilir” ibaresi eklendi. Bu belediyeni her ay Ankara’dan aldığı aylık bütçenin yüzde 5’inn kesilmesi demek.

Örneğin Sabiha Gökçen Havalimanı metrosu7 yılda yapıldı bizden parasını 10 ayda kestiler. En son Aralık ayında 715 milyon TL kesitler. Bugüne kadar 5,5 milyar TL kesildi. Bu şekilde bakanlıktan devraldığımız iki hattımız var parasını çok hızlı bir şekilde ödüyoruz.

5 HATTIN AÇILIŞINI YAPTIK

Kaç metro hattı açtınız ve yakın zaman kaç hattın açılışı yapılacak?
Biz tramvay da dahil beş raylı sistem açtık. Bakanlıktan da iki hat devraldık ve parasını ödedik. Şimdi iki hat daha açıyoruz. Biri Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy metrosunun devamı niteliğindeki hat ve Ataköy-İkitelli metrosu.

Bir de bakanlığın inşaatını devam ettirdiği Bakırköy-İDO-Kirazlı hattı var. Onun da parasını biz ödeyeceğiz malum.... O da yakında açılacak. özetle 10 metro hattını ayağa kaldırıp finansal sürekliliğini sağladık ve bakanlığın yapıp bize devrettiği hatların parasını da çok hızlı bir şekilde ödedik.

Ulaştırma Bakanlığı Çamlıca Camisi için dört duraklı bir metro hattı yapıyor. Buna ihtiyaç var mıydı?
İstanbul’a yaptığını yatırımlar kıymetlidir ama önceliklendirilmesi gerekir. Avrupa yakasında metrobüs hattında bir metro çalışması yapılmalı. Biz de bunu yapmaya çalışıyoruz. Ancak Kamu Yatırım Programı’na alınmıyor.

Metrobüs hattı 3,5-4 milyon insanın yaşadığı bir hat, bölge. Yapıldığı dönemde, metrobüs geçici bir sistem olarak planlanmış. Yerin altında da aynı anda bir metro sistemini geliştirelim ve yapalım diye yola çıkılmış ama hiçbir şekilde bu metro hattına başlanmamış. 3,5-4 milyon insan Yatırım Programı’na alınmadığı için bu metroya ulaşamıyor.

ONAY VERİLMİYOR

Onay beklediğiniz kaç metro projesi var?
Sefaköy-Beylikdüzü-TÜYAP metrosu için dört defa başvuru yaptık dördünde de Yatırım Programı’na alınmadı. Bir de Eyüp-Bayrampaşa tramvay projesi var. Eminönü-Alibeyköy projemizin Eyüp’ten Bayrampaşa meydanına giden bir uzatması var. Kamu Yatırım Programı’na alınması için başvurduk ancak alınmadı. Her iki projenin de bütün teknik onaylarının alınmasına rağmen Kamu Yatırım Programı’na alınmasının sebebini bilmiyoruz. Gerekçeleri öğrenmek istediğimize dair yazı yazdık.

Metrolar depreme karşı güvenli mi? Kaç şiddetinde depreme göre inşa ediliyorlar?
Olabilecek en ağır deprem şartlarına göre tasarlandı metrolarımız. Hatta şöyle çalışmalarımız da var, deprem anında metrolar önemli lojistik merkezi olarak kullanılabilir, sahra hastanesi olabilir. Tıbbi malzeme taşınabilir.

***

15 Yeni proje 

Planlanan kaç metro hattı var? 

Çalışmalarına başladığımız Üsküdar-Harem Nostaljik Tramvay Projesi var. Esenler’de de yine nostaljik tramvay planlanıyor. Yenidoğan-Söğütlüçeşme metro hattı projemiz var. 

Bizi çok heyecanlandıran Hızray projemiz de var. Sabiha Gökçen’den Beylikdüzü’ne 55 dakikada gidebileceğiniz bir sistem. Bütçesi 6 milyar avro. Bu mega proje ötesinde bir şey. Tamamen yer altında olacak. Mevcut ve yapımı devam eden hatlarla yer altında entegrasyonu olacak. Şu an 15 hat üzerinde çalışıyoruz. Projesi tamamlanan ve devam eden toplam 15 raylı sistem projesi…