KİT’ler cepten yedi

Mustafa BİLDİRCİN

Faaliyetlerini kamu kaynakları ile sürdüren ancak AKP iktidarında arpalığa dönüşen kamu işletmelerinin mali dengeleri tamamıyla bozuldu. Liyakati göz ardı eden görevlendirmeler ve usulsüzlüğe konu olan uygulamalar nedeniyle tartışılan kamu iktisadi teşebbüslerinin öz kaynaklarında yaşanan erime, resmi veriler ile gözler önüne serildi.

Kamu iktisadi teşebbüslerinin öz kaynaklarında yaşanan erime, Kamu İşletmeleri Genel Raporları ile ortaya konuldu. BOTAŞ, erimeden en fazla etkilenen KİT’lerin başında geldi. Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) ve Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi (TÜRKŞEKER) de büyük yara alan kurumlardan oldu.

BOTAŞ YARA ALDI

Raporlara göre BOTAŞ, 2020 yılını 12 milyar 759 milyon 917 bin TL’lik öz kaynak ile tamamladı. 2021 yılı ise kurum için adeta felaket yılı olarak ifade edildi. 2021’i 179 milyar TL zarar ile geride bırakan kurumun öz kaynakları 6 milyar 108 milyon 92 bin TL’ye kadar indi. Kurumun öz kaynaklarında bir yılda yaşanan erime 6,6 milyar TL olarak kayıtlara geçti.

Bol keseden verilen hayali yolcu garantili havalimanları nedeniyle mali yapısı bozulan DHMİ’deki öz kaynak erimesi de dikkati çekti. Kurumun 2020 yılı sonu itibarıyla 8 milyar 571 milyon 84 bin TL olan öz kaynakları, 2021 yılı sonunda 3 milyar 798 milyon 751 bin TL’ye kadar geriledi. Kurum, 12 ayda 4,7 milyar TL’lik öz kaynak kaybı yaşadı.

AKP’nin elektrik dağıtım ve üretimine yönelik özelleştirme adımlarının ardından adeta batağa saplanan EÜAŞ da öz kaynaklarının 144,7 milyon TL’lik bölümünü yitirdi. Kurumun 2020 yılında 20 milyar 42 milyon 419 bin TL’lik öz kaynakları, 2021 yılı sonu itibarıyla mali raporlara, 19 milyar 897 milyon 683 bin TL olarak yazıldı.

SÜT DÖKÜLDÜ

Kötü yönetim ve liyakati göz ardı eden kadrolaşma nedeniyle iflasın eşiğine gelen Et ve Süt Kurumu’ndaki kan kaybı da dramatik şekilde gerçekleşti. Kurumun 2020 yılında 429 bin 511 bin TL olan öz kaynaklarının tamamını kaybetti. 2021 yılı sonu itibarıyla kurumun öz kaynak bakiyesi eksi 91 milyon 480 bin TL olarak raporlara yansıdı.

ŞEKER ERİDİ

Benzer bir tablo TÜRKŞEKER’de de yaşandı. AKP iktidarında gerçekleştirilen ve “Cumhuriyet tarihinin en büyük özelleştirmeleri” arasına giren şeker fabrikalarına yönelik özelleştirmenin ardından zararı 1 milyar TL’yi aşan TÜRKŞEKER de öz kaynaklarının tamamını tüketti. 2020’de 1 milyar 71 milyon 141 bin TL’lik öz kaynağı bulunan TÜRKŞEKER’in öz kaynaklarının 2021 sonu itibarıyla eksi 3 milyar 214 milyon 316 TL olduğu bildirildi.

***

ÖZ KAYNAK NEDİR?

Öz kaynak genel anlamıyla ‘Bir işletmenin net değeri’ şeklinde ifade ediliyor. Birkaç dönem veya yıl boyunca birikmiş zararlar, öz kaynakların erimesine ve negatif olmasına neden olabiliyor. Bir iktisadi işletmenin toplam varlıkları ve borçları bir araya getiriliyor. Ardından ise toplam yükümlülükler, toplam varlıklardan çıkarılarak şirketin öz kaynakları hesaplanıyor.