KKM’den çıkış adımı

Havva GÜMÜŞKAYA

Ekonomi yönetimi, 2021 Aralık ayındaki kur krizi sırasında konulan kur korumalı mevduat (KKM) uygulamasından çıkış için harekete geçti. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) seçim öncesine kadar döviz talebini önlemek için teşvik ettiği Kur Korumalı Mevduatları (KKM) azaltma adımı attı.

TCMB, TL mevduatları artıracak, KKM’yi azaltacak düzenlemeye gitti. Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğlere göre bankaların menkul kıymet tesisi uygulamasında değişiklik yaptı. Değişikliğe göre, vadesi gelen kur korumalı mevduat hesaplarını standart TL mevduata dönüştürme hedefi getirildi. Düzenlemeye göre vadesi gelen KKM hesaplarını TL mevduata geçiremeyen bankalar düşük faizli devlet tahvili alacak. Ayrıca döviz mevduatlarına uygulanan zorunlu karşılık oranları artırıldı.

Yeni alınan kararla KKM’ye talep azalırken mevduat faizinin de artması sağlanacak. TCMB’den yapılan açıklamada “Yapılan düzenlemelerle Türk Lirası mevduatlar artarken, kur korumalı hesaplardan Türk Lirası mevduata geçiş sağlanarak kur korumalı mevduatın azaltılması gözetilmektedir. Merkez Bankasınca kur koruma desteği sağlanan hesaplardan Türk lirası hesaplara geçiş ve kur korumalı hesapların belli oranda yenilenmesinin hedeflenmesine, kur koruması bulunmayan Türk lirası payı seviyesinde artış hedefine geçilmesine, karar verilmiştir. Sadeleşme süreci ve kur korumalı mevduatın Türk Lirası mevduata geçişine ilişkin adımlar Para Politikası Kurulu’nun ilan ettiği ilkeler doğrultusunda devam edecektir" denildi.

BÜTÇEDEN ÖDENDİ

Temmuz ayında yürürlüğe giren torba yasayla kur farkı ödeme yükümlülüğü TCMB’ye devredilen Türk Lirası cinsinden kur korumalı mevduatlara bütçeden ocak-temmuz arasında yapılan ödeme 59,5 milyar liraya ulaştı. Sadece temmuzda Hazine’nin kasasından KKM hesaplarına ayında 34,5 milyar lira aktarıldı. Böylece 2022 yılında KKM için bütçeden yapılan 92,5 milyar liralık ödemeyle birlikte KKM’nin uygulanmaya başladığı günden bu güne Hazine’ye toplam maliyeti 152 milyar lira oldu.  TCMB’den bu yıl dövizden dönen KKM’ler için ne kadar ödeme yaptığı bilinmese de 2022 yılında 72 milyar lira ödediği açıklanmıştı.

Bankalardaki mevduat 4-11 ağustos haftasında 256 milyar lira artarak 12,85 trilyon liraya yükseldi. Bu artışın 75,3 milyar liralık kısmı kur korumalı mevduatlarda yaşanan artıştan kaynaklandı. Kur korumalı mevduatlar 11 Ağustos itibariyle 3 trilyon 358 milyar liraya kadar çıktı.

KKM büyüklüğü toplam mevduatın yüzde 26’sına ulaşırken, getirisi dövize endeksli olmasına rağmen istatistiklerde TL mevduat olarak gösterilen KKM, TL mevduatların ise yüzde 45’i kadar bir büyüklük oluşturdu. Yabancı para cinsinden açılan döviz mevduatlarının toplam mevduata oranı, 11 Ağustos itibarıyla yüzde 41,9 oldu.

GERÇEK YÜZDE 68

Gerçek kişilerin mevduatlarındaki dolarizasyon oranı ise son haftada yüzde 43,7’ye indi. Ancak KKM’lerin de döviz mevduatı sayılarak hesaplanmasıyla gerçek dolarizasyon oranı ise 68 oldu. Diğer bir ifadeyle gerçek dolarizasyon oranı artmaya ve yüksek kalmaya devam ediyor.

KUR BASKISI DEVAM EDER

Ekonomistler KKM hesaplarıyla ilgili kontrollü çıkış sağlanmazsa ‘atom bombası’ etkisi yaratır uyarısında bulunuyordu. Uygulamanın vade sonu itibarıyla birden durdurulmasının dolar talebini ciddi orada artıracağı belirtiliyordu.

Ekonomist Burcu Aydın Özüdoğru, sosyal medya paylaşımında karara ilişkin “Kur Korumalı Mevduat stokunu düşürmek için yeni düzenlemeler yapıldı. Mudilerin kur korumasız TL mevduatta kalması için ikna edici bir faiz oranı gelmezse kur üzerine baskı devam eder. Öte yandan mevduat faiz oranlarının artması kredi faiz oranlarına da yansıyacaktır” değerlendirmesinde bulundu.

Mustafa Sönmez de “Bankalar, ne verse TL’de olanlar ya KKM’de kalmakta ısrar edecek ya da dövize yönelecek. Erdoğan, iktidarda kalmak uğruna, enflasyonu patlatma pahasına KKM’yi uydurdu ve yaklaşık 700 milyar TL rantiyelere aktarıldı. İktidar cepte, şimdi KKM’den dönebiliriz! KKM’deki 3,5 trilyon TL’nin önemli bir kısmı güvenli liman diye dövize yönelecek.”

Eski Merkez Bankası Başekonomisti Hakan Kara, kararın mevduat faizlerinin artmasına neden olacağını belirtti. Eski Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Şenol Babuşçu da kararı, "Düne kadar KKM hesaplarını artır baskısı varken şimdi azalt hedefi" sözleriyle değerlendirdi.