Krizden çıkmak için AKP gitmeli
Dolar yeni rekoruyla OVP’deki 2022 ortalama kur beklentisini de aştı. 2001’de krize götüren koşulların söz konusu olduğunu söyleyen Günçavdı, “Çıkışın tek yolu iktidar değişikliği sonra Başkanlık sisteminden kurtulmak” dedi.
Havva GÜMÜŞKAYA
Ülke adeta yangın yerine döndü. Ancak bugün yaşananlar son üç yılda alınan ve alınmayan kararların sonucu. Son günlerin en çok konuşulan konusu olan dolar kurundaki artış ve giderek artan hayat pahalılığı geniş halk kitleleri tarafından tepki çekiyor. Bu tepki anket sonuçlarına da yansıyor. Halkın Saray iktidarına ve kurumlarına olan güveni her geçen gün yok oluyor.
2018 yılında yaşanan Rahip Brunson krizi ülke ekonomisi sert bir biçimde vurdu. Brunson krizinin patlak vermesiyle 2018 yılının temmuz ayında dolar kuru 4,79’a çıktı. ABD Hazinesi’nin iki bakan hakkındaki önlemleri duyurduğu 1 Ağustos günü dolar ilk kez 5 TL eşiğini geçti. ABD’nin Türkiye’den çelik ve alüminyum ithalatına gümrük vergisini arttırma kararının uygulamaya girdiği 13 Ağustos tarihinde, dolar kuru tarihin en yüksek noktası olan 7,21 TL’yi gördü.
Bugün ise erken gelen faiz indirimi kararının etkileri Türk Lirası açısından çok daha yıkıcı oluyor. Dolarda yaşanan bu son yükseliş Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal’ın görevden alınarak yerine Şahap Kavcıoğlu’nun getirildiği tarihte başladı. Kavcıoğlu ataması öncesinde dolar 7,20 seviyesindeydi. Merkez Bankası’nın eylül ayında sürpriz bir şekilde 100 baz puanlık indirime gitmesi hareketi hızlandırdı. Eylül ayının başında 8,30 seviyelerinden işlem gören dolardaki faiz kararıyla birlikte son bir buçuk aylık artış yüzde 11’in üzerine çıktı. Öte yandan hükümetin geçen ay açıkladığı Orta Vadeli Program'da (OVP) 2022 için ortalama dolar/TL kuru beklentisi 9,27 olarak yer almıştı. Söz konusu seviye dün itibarıyla aşıldı. 2023 beklentisine de 50 kuruş kaldı. OVP’de ortalama dolar kuru beklentileri 2021 için 8,30, 2022 için 9,27, 2023 için 9,77 ve 2024 için 10,27 olmuştu. Ayrıca Merkez Bankası’nın önceki gün yayımladığı piyasa katılımcıları anketinde de 2021 sonu dolar/TL kuru beklentisi 9,22’ydi.
İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Öner Günçavdı, 2018 yılının bugünkünden çok farklı olmadığını düşünüyor. Ancak o dönem ülke ekonomisinin imkânlarının çok daha fazla olduğunu hatırlatan Günçavdı, “Öncelikle ciddi bir rezerv vardı. Dolayısıyla bu da TL’yi koruyabilecek imkânlar demekti. Öte yandan kamuoyu çok yorgun değildi ve yorgun olmadığı için de ortaya atılan siyasi sebeplere de kolay destek bulunabiliyordu” ifadelerini kullandı.
O dönemde AKP’nin kendi destekçisi olan sosyal ve siyasi gruplara kaynak aktarılabildiğine dikkat çeken Günçavdı: “Hiç kimse birbirine boşu boşuna güvenmez. Güvenilirlik satın alınabilecek bir şeydir. Yani elbette ideolojik manada insanların destekleri vardır. Ama büyük kitleleri etrafınızda toplamanın sihri de ekonomik güçtür, güçten yararlanabilme ihtimalidir. Bu anlamda Tayyip Erdoğan ve iktidarının inanırlığı söz konusuydu. O günün gerçekleri bunlardı. Ekonımi bugünkü gibi olsa bile bu inanırlık insanları iktidarın etrafında tutuyor ve inandırıcılığını artırıyordu ama şu anda durum çok kötü.”
Prof. Dr. Öner Günçavdı
İKTİDAR İKİ AÇIDANÇARESİZ
2001 yılında yaşanan krize götüren koşulların ve durumların bugün de söz konusu olduğunu söyleyen Günçavdı, hükümetin iki açıdan çaresiz olduğunu belirtti. Günçavdı bu çaresizliği şu şekilde ifade etti:
“Birincisi kendi iktidarını ve güç odaklarını besleyebilecek kaynaklar yok. İkincisi kurdaki bu dalgalanma enflasyonist sürecin de başlangıcı. Çok kısa süre içerisinde bu gelirler politikasını etkileyecektir. Yani ücret taleplerinin değişmesine, sendikalardan gelen direncin de artmasına sebep olacak doğal olarak. Eğer böyle bir sarmalın içine girilirse Türkiye’nin 90’larda yaşadığı gibi yüksek enflasyon sarmalı sorununu karşımıza çıkaracak. Bu enflasyonun kalıcı olma tehlikesi belirecek.”
Krizden çıkış için kaynağa ihtiyaç olduğunu vurgulayan Günçavdı, “Benim önerim nisbi fiyatlar üzerinden bir destek bulmaktır o da Türk Lirası’nın birazcık değer kazanması. Türkiye hem enflasyonu yaşıyor hem de işsizlik yaşıyor dolayısıyla bu ikisini birlikte dikkate alacak ve çözecek bir reçeteye ihtiyacımız var” dedi.
BAŞKANLIK SİSTEMİNDEN KURTULMAMIZ LAZIM
Türkiye’nin bu krizden çıkmasının yegâne yolunun öncelikle iktidar değişikliği sonra da bunlara neden olan Başkanlık sisteminden kurtulmak olduğunu söyleyen Günçavdı: ”Bunları yapmadığınız takdirde bu krizden çıkabilmemiz mümkün değil. Ali gider, Veli gelir benzer şekilde başka düzeylerde yine karşımıza çıkar.”
KUR 9,50 OLURSA SONUÇ ERKEN SEÇİM OLUR
Merkez Bankası faiz kararı için 21 Ekim’de yeni üyeleriyle toplanacak. Artan enflasyon riskleri ve bozulan görünüme rağmen verilen mesajlar nedeniyle politika faizinde en az 50 baz puan faiz indirimi daha bekleniyor. Bazı ekonomistler 100 baz puanlık indirimin de sürpriz olmayacağı görüşünde. Faizler düşerse kurların 9,50’leri göreceğini düşünen Günçavdı, “Bunun sonucu da bir yıkıma doğru gider. Sonucu da erken seçim olur. Hükümet erken seçimin zamanını da kontrol edemeyebilir. Şu anda onun kontrolünü yapmaya çalışıyor ‘istediğim zaman yapacağım’ diye.Ancak böyle bir ihtimalin belirlenmesi, bu kontrolün de iktidarın elinden kaçmasına neden olur. Kanımca bu da çok büyük bir tehlike onlar açısından” değerlendirmesinde bulundu.