Mali disiplin ağızda sakız oldu
Ekonomiden sorumlu bakanlar mali disiplin ezberini sakız gibi çiğniyor, bakanların her konuşması mali disiplinle başlıyor. Fakat arka tarafta bütçe kaynakları adeta talan ediliyor. “Mali disiplin bizim kırmızı çizgimiz” denen son 2 yılda merkezi yönetimin borç stoku bütçe açıkları yüzünden 823 milyar lira arttı.
Ozan GÜNDOĞDU
Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, dün sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, ekonomi yönetimi tarafından sık sık dillendirilen ‘mali disipline’ yine vurgu yaptı. Elvan, “Salgınla mücadelenin ihtiyaç göstereceği alan dışında mali disiplinden asla taviz vermeyeceğiz. Enflasyonla mücadele politikalarıyla uyumlu kamu maliyesi politikaları devam edecek” ifadelerini kullandı. Peki nedir ekonomi yönetiminin dilinden düşürmediği bu mali disiplin? Mali disiplin, dar anlamıyla kamu gelirleri ve kamu giderlerinin birbirine denk olması anlamına geliyor.
Geniş anlamda ise bütçe dengesinin ekonomi politikalarıyla uyumlu seviyede olmasını ifade ediyor. Bu haliyle mali disiplini gözeten bir bütçenin, dengeyi gözetmesi gerekiyor.
Nitekim 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim Kontrol Kanunu’nun da 5’inci maddesinde yer alan “Kamu mali yönetimi mali disiplini sağlar” ifadesiyle mali disiplin kanuni dayanağa dönüşüyor. Buna karşın mali disipline uymak özellikle sermaye çevrelerinin krize girdiği dönemlerde kolay değil. Zira devletin yaptığı sosyal olmayan harcamalar sermayenin ne kadar hoşuna gidiyorsa, devletin topladığı vergiler aynı sermayenin o kadar tepkisini çekiyor. Sonuç ise özellikle kriz dönemlerinde vergi toplamaktan aciz hale gelen Hazine’nin devasa bütçe açıkları oluyor.
Ancak sermaye çevreleriyle hükümet arasındaki izaha muhtaç ilişki, hükümetten de çelişkili açıklamalar gelmesine neden oluyor. Ekonomi yönetimi sürekli mali disiplin ezberini tekrarlıyor ancak rakamlar tam tersini ifade ediyor.
***
Tarih: 22 Kasım 2018
Borç: 1 trilyon 49 milyar TL
“Mali disiplin temel çıpamız olacak.”
Çiçeği burnunda Hazine ve Maliye Bakanı Albayrak Meclis Plan Bütçe Komisyonu’nda yılların ezberini tekrarladı ve ihracata dayalı büyüme, katma değerli üretim ve vergi reform ifadelerini telaffuz ettikten sonra “Önümüzdeki dönemde mali disiplin temel çıpamız olacaktır” dedi. Bu sırada merkezi yönetimin borç stoku 1 trilyon 49 milyar liraydı.
***
Tarih: 15 Ocak 2019
Borç: 1 trilyon 98 milyar TL
“Sağladığımız mali disiplin Türkiye’nin en önemli çıpalarından birisidir.”
Albayrak neredeyse her konuşmasına mali disiplin ile başlıyor yine mali disiplin ile bitiriyordu. 15 Ocak’ta sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada “Güçlü kamu mali yapımız ve sağladığımız mali disiplin Türkiye'nin en önemli çıpalarından birisidir. 16 yıldır mali disiplini kararlılıkla sürdürüyoruz” dedi. Bu esnada merkezi yönetimin borç stoku kasım ayına göre 50 milyar TL artarak 1 trilyon 98 milyar liraya yükselmişti.
***
Tarih: 27 Kasım 2019
Borç: 1 trilyon 274 milyar TL
“2020 yılında mali disipline kararlılıkla devam edilecek, sürekli ve kalıcı gelir kaynakları oluşturularak.”
2019 yılı boyunca Albayrak neredeyse her ay mali disiplin ezberini tekrarladı. Tıpkı 1 yıl önce Plan Bütçe Komisyonu’nda yaptığı konuşmada olduğu gibi 2019’da gelecek yıl mali disiplinin süreceğini söyledi. Bu konuşmanın yapıldığı Kasım 2019’da merkezi yönetimin borç stoku 1 trilyon 274 milyar liraya yükselmişti.
***
Tarih: 5 Haziran 2020
Borç: 1 trilyon 641 milyar TL
“Bugün içinden geçtiğimiz noktada mali disiplin bizim kırmızı çizgimiz oldu.”
Pandeminin başlamasıyla beraber kamu bankaları piyasaya borç dağıtarak olası kriz ertelendi. Ancak bütçeden kaynak kullanılmadı. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan destekler kullanıldı. Albayrak hâlâ mali disiplin diyordu. 5 Haziran’da ekonomistlerle bir araya gelen Albayrak “Mali disiplin bizim kırmızı çizgimiz oldu ama olağanüstü durumdan geçerken bütçe açığı performansı önceliklerimiz aramızda değil. Dünyada küçülmelerin konuşulduğu ortamda bütçe açığı ön planda değil" dedi. Bu esnada merkezi yönetim borç stoku 1 trilyon 641 milyar liraya yükselmişti.
***
18 Ocak 2021
“Salgınla mücadelenin ihtiyaç göstereceği alan dışında mali disiplinden asla taviz vermeyeceğiz.”
Albayrak mali disiplinden hiç taviz vermediğini söylerken, onun görevde kaldığı dönemde bütçe açıkları rekor kırdı, merkezi yönetimin borçları katlandı. Albayrak’ın göreve geldiği 2018 yılı temmuz ayında 1 trilyon 9 milyar lira olan merkezi yönetim borç stoku, görevi bıraktığı 2020 yılı kasım ayında 1 trilyon 872 milyar liraya çıkmıştı. Erdoğan’ın atadığı yeni bakan Lütfi Elvan da göreve mali disiplin diyerek başladı. Sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Salgınla mücadelenin ihtiyaç göstereceği alan dışında mali disiplinden asla taviz vermeyeceğiz” dedi.