‘Meşruiyet’ baskını

Umut Can FIRTINA

Ekvador polisinin başkent Kito’daki Meksika Büyükelçiliği’ne baskın yaparak eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Jorge Glas’ı tutuklamasıyla çıkan kriz sürüyor. Meksika Devlet Başkanı Andres Manuel Lopez Obrador, 6 Nisan’da gerçekleşen baskına ilişkin kararı alanların “son derece düşüncesiz” olduğunu belirterek “Bu kararı verenler, kötü içgüdülere sahip” dedi. Baskını “ülkenin egemenliği ve uluslararası kanunların ihlali” olarak niteleyen Obrador, “Bunu (Şili’nin eski diktatörü Augusto) Pinochet bile yapmaya cesaret edemedi” ifadelerini kullandı.

HALK ARKASINDA DEĞİL

Obrador, Ekvador Devlet Başkanı Daniel Noboa’nın, ülkesini ve halkını dünya çapında zor durumda bıraktığını belirterek “Hükümetler, kapasiteleri yetersiz ve halk desteğine sahip olmadıkları zaman işte böyle pembe diziler yapmaya yelteniyorlar” diye konuştu. Meksika, olayın ardından Ekvador ile tüm diplomatik ilişkileri durdurmuştu.

Noboa ise, baskına ilişkin “Meksika ile benzeri görülmemiş karmaşık bir kriz yaşıyoruz” ifadesini kullandı. Ulusal güvenliklerini korumak için “olağanüstü” bir karar almaları gerektiğini vurgulayan Noboa, “Yargı kararlarının müzakere edilmemesi şartıyla her türlü anlaşmazlığın çözümü için Meksika ile konuşmaya hazırız” dedi.

GLAS ZEHİRLENDİ

Güney Amerika basınına konuşan eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Glas’ın avukatı Sonia Garcia,Glas’ın tecrit altına alındığını ve bunun güvenliğine yönelik bir tehdide işaret ettiğini açıkladı. Glas’ın gözaltına alındığı sırada da şiddete uğradığını belirten Garcia, Ekvador cezaevlerindeki şiddet olaylarına ve yargısız infazlara dikkat çekerek Glas’ın “savunmasız ve hayatının tehlikede olduğunu” kaydetti.

Çevrimiçi haber sitesi Primicias ise, Glas’ın, zehirlenmeye neden olan ilaçları aldıktan sonra ülkenin güneybatısındaki Guayaquil kentinde bulunan maksimum güvenlikli hapishaneden hastaneye kaldırıldığını kaydetti. Glas’ın derin bir komada olduğu belirtilirken eski Devlet Başkan Rafael Correa da sosyal medyada haberi doğrulayarak yardımcısı olan 54 yaşındaki Glas’ın sağlık durumundan endişe ettiğini dile getirdi.

∗∗∗

NOBOA’NIN GÜÇ GÖSTERİSİ

Meksikalı gazeteci Vania Pigeonutt, uluslararası boyuta evrilen baskın krizini BirGün’e değerlendirdi:

Öncelikle uluslararası hukuku açıkça ihlal eden bir eylemden söz ediyoruz. Hem uluslararası diplomatik hukuku düzenleyen Viyana Sözleşmesi hem de Ekvador’un eski Başkan Yardımcısı Jorge Glas’ın başvurduğu sığınma hakkı ihlal edildi.

KANLI SEÇİM SÜRECİ

Diplomatik merkezlerin dokunulmazlığı ve diplomatik personelin güvenliği, uluslararası hukukun son zamanlara kadar henüz kirletilmemiş kırmızıçizgilerinden biriydi. Ne 1970’lerde Latin Amerika’daki sağ diktatörlüklerin ve darbe yönetimlerinin CIA desteğiyle komünist ve muhalif örgütlenmeleri yok etmek için birlikte hareket etme kararı aldıkları “Condor Planı” döneminde ne de 2012-2019 arasında eski Devlet Başkanı Lenin Moreno sığınma hakkını geri çekene kadar Wikileaks’in kurucusu Julian Assange’ın Londra’daki Ekvador Büyükelçiliği’ne sığındığı dönemde böyle bir şey yaşanmadı.

Ekvador Devlet Başkanı Daniel Noboa’nın güvenlik politikaları, göreve geldiği günden bu yana sorgulanıyor. Bu, sadece ülkedeki suç eylemlerindeki artış yüzünden değil. Seçimler öncesi ülkenin bir sonraki başkanı olacağı kabul edilen ve öldürülmesiyle bağlantılı şiddet olaylarının takip ettiği Fernando Villavicencio suikasta uğradı. Noboa’nın sağcı bir aday olarak bu olaydan sonra başkanlık koltuğuna oturması, tüm küresel güneyde meşruiyeti sorgulanan bir durum haline geldi.

Ayrıca ocak ayında başlayan ve toplumda büyük kırılma yaratan çete isyanı ve şiddet olaylarının baş aktörü “Los Choneros” çetesinin Meksikalı Jalisco ve ünlü Sinaloa kartelleriyle ilişkisi bulunuyor. Daniel Noboa da Sinaloa karteliyle ilişkilendirilen bir isim.

Geçen hafta da Meksika Devlet Başkanı Andres Manuel Lopez Obrador’un “Villavicencio cinayetinin Noboa’ya zafer kazandırdığını ve Yurttaş Devrimi Hareketi adayı Luisa Gonzalez’e zarar verdiğini” söylemişti. Bunun ardından Ekvador hükümeti Meksika’nın Kito Büyükelçisi Raquel Serur’u "istenmeyen kişi" ilan etmişti.

SALDIRGAN POLİTİKA

Tüm bunlar bir araya getirildiğinde Meksika Büyükelçiliği’ne yapılan saldırı, Noboa’nın meşruiyetini sağlamak için bir güç gösterisi. Gücünü meşru kılmak El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele’ninkine benzer saldırgan bir güvenlik politikası izliyor. Ancak Ekvador, bu alışılmadık eylemle tüm ticari ve diplomatik anlaşmaları riske attı. Bu oldukça düşüncesiz bir eylemdi.

Latin Amerika’daki ülkelerin uluslararası bir krizde tek ses olduğu nadir görülse de bu baskına Arjantin ve Uruguay gibi sağcı hükümetlerin başta olduğu ülkelerin yanı sıra Birleşmiş Milletler, Amerikan Devletleri Örgütü, Avrupa Birliği, hatta ABD Dışişleri Bakanlığı bile tepki gösterdi. Hepsi, Meksika’nın diplomatik ilişkileri kesme adımını onayladı. Arjantin ve Uruguay’ın Güney Amerika Ortak Pazarı’nın (MERCOSUR) parlamentosunda, 20 yıldır üye olan Ekvador’un birlikten çıkarılmasını teklif etmesi bekleniyor.