Mirasyedi gibi kamuya çöktüler

Nurcan GÖKDEMİR

AKP iktidarlarının israf ve belli çevreleri fonlamayı esas alan harcama alışkanlığını ne ekonomik kriz ne de kamudan yapılan tasarruf çağrıları etkiliyor. “Tasarruf yapılsın” talimatını veren Cumhurbaşkanlığı başta olmak üzere tüm kamu kurumları TÜİK’in yüzde 42 olarak açıkladığı altı aylık enflasyon oranının da üstüne çıkarak geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 76 daha fazla harcama yaptı. Cumhurbaşkanlığı Strateji Bütçe Başkanlığı, 2022 yılının ilk altı ayına ilişkin bütçe gerçekleşme rakamlarını açıkladı.

Buna göre, Cumhurbaşkanlığı’nın harcamaları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 53,1 arttı. Geçen yıl ilk altı ayda 1 milyar 481 milyon lira harcayan Cumhurbaşkanlığı, bu yıl 2 milyar 267 milyon liralık bir harcamaya imza attı.

1,1 TRİLYONLUK HARCAMA YAPILDI

2022 yılı Ocak-Haziran döneminde bütçe giderleri, 2021 yılının aynı dönemindeki 663 milyar 360 milyon TL gerçekleşmeye göre yüzde 76,7 oranında artarak 1 trilyon 171 milyar 851 milyon TL oldu. Bu dönemde faiz hariç bütçe giderleri, bir yılda 572 milyar 490 milyon TL’den yüzde 81,2 oranında artışla 1 trilyon 37 milyar 197 milyon TL’ye çıktı. Geçen yıl ödeneklerin yüzde 40,2’si harcanırken bu yıl aynı dönemde harcama oranı yüzde 41,5 olarak gerçekleşti.

Aynı dönemde faiz giderleri de yüzde 48,2 artarak 90 milyar 870 milyon TL’den 134 milyar 654 milyon TL’ye çıktı.

HALKA KENDİ PARASIYLA DESTEK

Bütçe kalemleri arasında en yüksek artış “Borç verme” de oldu. Borç verme kalemi yüzde 463,8 oranında artarak 89 milyar 808 milyon TL olarak gerçekleşti. İktidarın enflasyon nedeniyle başta enerji olmak üzere artan fiyatlar nedeniyle “halkın bir cebinden alıp diğerine koyduğu” sübvansiyonlar dolayısıyla Ocak-Haziran döneminde Kamu İktisadi Teşebbüslerine (KİT) sermaye desteği olarak bütçeden aktardığı tutar 9 milyar 341 milyon TL’den 79 milyar 468 milyon TL’ye fırladı. KİT sermaye desteğinin, elektrik ve doğalgazın tüketicilere düşük fiyatlarla sunulabilmesi için BOTAŞ’a yapılan kaynak aktarımlarına bağlı olarak artış gösterdiği açıklaması yapıldı.

İktidarın defalarca yayımladığı tasarruf genelgelerinin sonuncusunun dikkate alınmadığı da yine rakamlarla ortaya konuldu. Buna göre, 2021 yılı Ocak-Haziran döneminde 39 milyar 791 milyon TL olarak gerçekleşen mal ve hizmet alım giderleri, 2022 yılının aynı döneminde yüzde 110,5 oranında artarak 83 milyar 771 milyon TL oldu. Yüzde 42 olarak açıklanan resmi enflasyonun iki katından fazla bir oranda artan mal ve hizmet alımı harcamaları, bütçenin kara deliği olmayı sürdürdü.

TÜBİTAK’A SERMAYE TRANSFER ETTİLER

Harcamaların en çok arttığı bu iki harcama kalemini sermaye transferleri izledi. 2021 yılının aynı döneminde 4 milyar 189 milyon TL olan gerçekleşmeye göre yüzde 99,3 oranında artışla 8 milyar 350 milyon TL’lik sermaye transferi yapıldı. Bu artışta Gençlik ve Spor Bakanlığı ve TÜBİTAK’ın sermaye transferi niteliğindeki harcamalarının etkili olduğu bildirildi.

2021 yılı Ocak-Haziran döneminde 34 milyar 751 milyon TL olan sermaye giderleri, 2022 yılının aynı döneminde yüzde 87,4 oranında artarak 65 milyar 118 milyon TL’ye çıktı. Taşınır ve taşınmaz mal alımı, kamulaştırma, gayrimenkullerin büyük onarım giderleri için kullanılan bu bütçe kaleminden en yüksek harcama taşınır veya taşınmaz mal alımına yapıldı.

KRİZ DESTEKLERİ BİTMEK BİLMEDİ

Cari transferler de yüzde 75,6 oranında bir artışla 490 milyar 153 milyon TL olarak gerçekleşti. Pandemi ve ardından yaşanan ekonomik kriz nedeniyle yapılan tarımsal destek ödemeleri ile kötü yönetim nedeniyle sürekli aktüeryal dengesi bozulan sosyal güvenlik kurumlarına aktarmalar bu kalemden yapıldı.

Personel giderleri, yüzde 51,6’lık artışla 258 milyar lira, faiz giderleri yüzde 48,2 artışla 134 milyar 654 milyon lira, sosyal güvenlik kuruluşlarına devlet primi giderleri yüzde 47,6’lık artışla 258 milyar 460 milyon lira oldu.

TASARRUF VURGUSU

Raporda, Türkiye ekonomisinin, salgın sonrası toparlanma sürecinde büyüme potansiyelini artırma ve yüksek katma değerli üretimi öncelediği belirtilerek, “Temel hedef, salgının etkisiyle yükselen kamu açıklarının tedrici olarak azaltılması ve mali disiplinin sürdürülmesi olarak belirlenmiştir” denildi.

Bütçe gerçekleşme rakamları ile uyumlu olmayan hedeflerden bazıları da özetle şöyle sıralandı:

•Mali disipline kararlılıkla devam edilerek kaynakların verimli kullanılmasının sağlanması ve belirlenen alanlarda tasarrufu sağlayacak yapısal değişikliklerin hayata geçirilmesi,

•Kamu harcama politikasının politika öncelikleri ve kamu idarelerine tahsis edilen ödenek tavanları doğrultusunda yürütülmesi,

•Harcama gözden geçirmelerine devam edilmesi, harcama programlarının etkinliğinin artırılması ve harcamaların kontrol altında tutulması,

•Kamu hizmetlerinin, kaynakların üzerinde harcama yapılmasına yol açılmadan azami tasarruf anlayışı içinde yerine getirilmesi,

•Sosyal güvenlik sisteminde aktüeryal dengeyi bozucu uygulamalardan kaçınılması,

•Taşıt bazlı masraf yönetim modeli başta olmak üzere Kamu Filo Yönetim Sisteminin uygulama modellerinin kamu idarelerinde yaygınlaştırılmasına devam edilmesi.