MMO sanayi sorunları raporunu açıkladı: Ekonomi ısınırken sakatlandı

TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO) tarafından hazırlanan “Sanayinin Sorunları ve Analizleri’ raporu yayımlandı. Raporda haziran ve temmuz ayında yapılan ısınma hamlelerinin ekonomiyi sakatladığına dikkat çekildi.

Raporun girişinde “Covid-19 pandemisinin de etkisiyle mart ayından itibaren tüm dünyada olduğu gibi ağır bir küçülme, soğuma yaşayan Türkiye ekonomisi haziran başında ani ısınma ve canlanma içine sokuldu. Ancak iki ay süren ısınma, arkasından ekonominin motorunda hararetler yarattı ve sert bir döviz türbülansının ardından sakatlandı, soğuma dönemi başladı” ifadelerine yer verildi.

Raporda dikkat çeken değerlendirmeler şu şekilde:

►Covid-19 pandemisinin de etkisiyle, mart ayından itibaren tüm dünyada olduğu gibi, ağır bir küçülme, soğuma yaşayan Türkiye ekonomisi, haziran başında ani bir ısınma, canlanma çabası içine sokuldu.

►Daha önce denendiği gibi, Merkez Bankası, Türk Lirası kredileri alabildiğine genişletti. Kredi faiz oranlarını düşürdü, krediye erişimi kolaylaştırdı ve ilk yılı ödemesiz, uzun vadeye yayılan kredilerle konut, otomobil, elektronik vb dayanıklı tüketim malı alımlarını, hatta iç turizm için kredileri bollaştırdı.

►iki ayı bulmadan iki yan etki, ekonominin motorunda hararete neden oldu ve bir yandan tüketici enflasyonun düşmeyen ateşi, bir yandan da döviz fiyatının artık bastırılamayan fiyatı, ekonomide teklemelere yol açtı.

DÖVİZ TÜRBÜLANSI
Tüketici enflasyonunun haziran ve temmuz aylarında yüzde 12-13 bandına yerleşmesiyle birlikte enflasyonun altında kalan faiz, TL mevduatlarını eritirken tasarruf sahiplerinin güvenli liman olarak dövize ve altına yönelişleri hızlandı. Tasarruf sahiplerinin her 100 TL’sinin 53 TL’si dövize yönelmiş durumda.

ISINMANIN GÖSTERGELERİ

Pandemideki çöküş ve haziran-temmuzda deneyimlenen ısınma, şöyle özetlenebilir:

►Otomobil ve hafif ticari araç satışları nisanda yüzde 14,6, mayısta yüzde 2,4 düştükten sonra, haziranda toparlandı ve yüzde 66,3 arttı.
►Konut satışları nisanda yüzde 55,5, mayısta yüzde 44,6 düşmüştü. Kredi pompalaması ile birlikte, satışlar Haziran’da yüzde 210’a yakın arttı.

CARİ AÇIK

Haziran ayında da ekonominin ısınması ile ithalatın sıçraması, ilk 6 ayın cari açığının 20 milyar dolara çıkmasıyla sonuçlandı. Haziran ayı cari açığı, ihracattaki görece artışa rağmen 3 milyar dolara yaklaştı. İlk 6 ayda en yüksek cari açıklar, ihracat ve turizmin iyice dibe vurduğu Mart, Nisan ve Mayıs aylarında yaşandı. 2019’un ilk 6 ayında ise cari açık yerine 185 milyon dolar fazla verilmişti.

SANAYİDE İYİLEŞME

Kredi pompalaması ile canlanan iç talep, imalat sanayisi üretimi ve kapasite kullanımını da görece düzeltti. İmalat sanayisinde kapasite kullanım oranı (KKO) 2020 Şubat’ta yüzde 76,6 iken Nisan’da yüzde 61,9 seviyesi ile dip yaptı; iç talebin canlanması ile Temmuz’da ise yüzde 70,7’ye yükseldi.

BATIK KREDİ SORUNU

Yaşanan salgın sürecinden en fazla etkilenen küçük ve orta boy işletmelerin bankalara olan kredi borçları tırmanmaya devam ediyor.

BDDK’nin verilerine göre KOBİ’lerin bankalara olan kredi borçları 2019 sonunda 615 milyar TL iken 24 Temmuz itibariyle 811 milyar TL’ye kadar yükseldi. KOBİ’lerin zamanında ödeyemediği kredi borçları 62 milyar liraya yükseldi.

ISINMANIN YAN ETKİLERİ

1- Rezervler eriyor:

Merkez Bankası’nın döviz rezervleri 2019 sonunda 106 milyar dolar iken bu yılın temmuzunda 93 milyar dolara indi. Ancak swaplar çıkarıldığında net rezervler -58 milyar dolara kadar geriliyor.

2- Dış açık artıyor:

Yılın ilk 7 aylık döneminde Türkiye’nin ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13,1 oranında azalarak 90 milyar dolara inerken, ithalat ise yüzde 3,9 oranında daraldı ve 113 milyar dolar oldu. Yılın ilk 7 ayındaki dış ticaret açığı geçen yıla göre yüzde 56 oranında büyüyerek 27 milyar doları buldu.

3- Enflasyon:

Enflasyon Temmuz’da yıllık olarak yüzde 11,8 seviyesinde gerçekleşti. Yılsonu beklentisi de çift hanede, TCMB yıl sonu tahminini ancak yüzde 8,9’a çıkardı.

4- Dolarizasyon/ Döviz tırmanışı:

Temmuz sonunda mevduatlar 14 milyar lira artarak 1 trilyon 579 milyar liraya yükselirken, döviz cinsinden mevduatlar ise 34,8 milyar lira artarak 1 trilyon 598 milyar liraya (234,4 milyar dolara) çıktı. Toplam mevduattaki dolarizasyon oranı yüzde 50,3 olurken bankalardaki toplam mevduatın yarısından çoğunu yabancı para cinsinden açılmış mevduatlar oluşturdu.

MMO’nun raporunun sonuç kısmında “2019 ortasında Merkez Bankası’nı tamamen kontrole geçirip enflasyona rağmen faizleri düşürme, böylece ekonomiyi ısındırma yoluna koyulan iktidar, sadece TL faizleri değil, döviz fiyatını da belirlemeye meyletti” ifadelerine yer verildi.

Rapor “Merak edilen, ekonomiyi ısındırmak isterken yaşanan ağır sakatlanmanın ne kadar süreceği ve bundan sonra dengelerin yeni bir büyüme patikasına geçiş vermesi için neler yapılacağı” sözleriyle sona erdi.