‘Muhbir vatandaş’ tehdit oluşturuyor
Gelir İdaresi Başkanlığı, “ihbar ve şikâyet” mekanizmasının suiistimal edildiğini itiraf etti. İhbar mekanizmasının amacı dışında kullanılmasının tehdide dönüştüğü belirtildi.
Mustafa BİLDİRCİN
Gelir İdaresi Başkanlığı, vergi gelirlerinin artırılması amacıyla 2018 yılında “ihbar-şikâyet” mekanizmasını devreye soktu. 2018’de muhbirlere 6 milyon 396 bin 266 TL ödeme yapıldı. GİB bütçesinden muhbirlere ödenen para 2019, 2020 ve 2021 yıllarında ise sırasıyla 12 milyon 300 bin 417 TL, 12 milyon 74 bin 466 TL ve 11 milyon 618 bin 287 TL olarak gerçekleşti. Beş yıllık döneminde muhbirlere toplam 42 milyon 389 bin 436 TL’lik ödeme yapan idare, vergi gelirlerini ise beklenildiği şekilde artıramadı. “İhbar-şikâyet” mekanizması zamanla fırsatçılar tarafından adeta gelir kapısı haline getirildi.
MESLEĞE ÇEVRİLDİ
GİB’in mali hesaplarında yapılan denetimler de mekanizmanın işlevsizliğini ortaya koydu. Muhbirliğin bazı kişilerce mesleğe çevrildiği belirlenirken yıl içinde bazı kişilere birden fazla kez muhbirlik ikramiyesi ödendiği kaydedildi. Öte yandan ihbarlar arasında çok sayıda asılsız ihbarın bulunduğu ve sırf ikramiye uğruna, iflas eden şirketlerin dahi “Vergi ödemiyor” denilerek ihbar edildiği öğrenildi.
Sayıştay tarafından uyarılan Gelir İdaresi Başkanlığı, mekanizmanın kurum için bir tehdit oluşturduğunu raporladı. Başkanlığın Ocak 2024’te yayımlanarak yürürlüğe giren Stratejik Planı’nda yer alan değerlendirmeler, şöyle sıralandı:
• İhbar ve şikâyet mekanizmalarının amaca uygun kullanılmaması.
• Kayıt dışı ekonomi.
• Vergi yükünün ve toplanan vergi gelirinin adil olmadığına ilişkin olumsuz algı.
• Vergi yapılandırma düzenlemeleri.
• Vergi kanunlarında yer alan istisna ve muafiyetlerdeki artış.