Bundan 30 yıl önce Türkiye’de istihdam edilenlerin yüzde 38’i ücretli çalışanken, bugün bu oran yüzde 69. AKP döneminde işveren sayısı artmadı ama çalışan sayısı 2 katına çıktı. Ülke son 17 yılda işverenlere çalıştı. 1989’da tarımda çalışanların oranı yüzde 47 iken bugün bu oran yüzde 17’ye kadar geriledi

Mülksüzleştir, kente göç ettir, işçileştir, şükrettir!

Ozan GÜNDOĞDU

Ülkenin içinden geçtiği darboğaz her ne kadar geçmiş krizlerle karşılaştırılsa da AKP döneminde ülkenin sosyolojik yapısı oldukça değişti. 1980’lerle başlayan neoliberal dalga AKP döneminde hız kazandı. Daha önce köy ve kasabalarda yaşayan halk kesimleri çeşitli sebeplerle kente göç etmeye zorlandı, ellerindeki küçük topraklar, büyük sermayedarların eline geçti. Böylece mülksüzleşen bu kesimler kentte işçileştiler. 1989’da istihdamdakilerin yüzde 38’i ücretli veya yemviyeli çalışırken bu oran AKP’nin iktidara geldiği 2002 sonunda yüzde 50,7’ye yükseldi. Son 17 yıldaki işçileşme ise plansızca gerçekleşti. Bugün istihdam edilenlerin yüzde 68,7’si ücretli veya yevmiyeli çalışıyor. Sürecin plansızca gerçekleşmesinin en önemli sonucu ise iş arayıp
bulamayan, mülksüz milyonlar…

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre bundan 30 yıl önce 1989’un Ekim ayında toplam 18 milyon 223 bin kişi istihdamdaydı. Fakat bu kişilerin sadece yüzde 38’i ücretli veya yevmiyeli olarak çalışıyordu. Buna karşı yüzde 3’ü işverenken yüzde 27’si kendi hesabına gelir elde ediyordu. İstihdamdakilerin yüzde 31’i ise ücretsiz aile işçisi statüsündeydi. 1989 yılında ülkenin geçimini nasıl sağladığı tablo 1’deki gibi.

TABLO 1: 1989’da İstihdamın yüzde 38’i ücretliydi*
♦ Yüzde 38- Ücretli veya yevmiyeli:
7 milyon 77 bin kişi

♦ Yüzde 3- İşveren:
604 bin kişi

♦ Yüzde 27- Kendi hesabına:
4 milyon 907 bin kişi

♦ Yüzde 31- Ücretsiz aile işçisi:
5 milyon 635 bin kişi

♦ Yüzde 100 Toplam:
18 milyon 223 bin kişi

*1989 ekim verileri


90’lı yıllarda işçileşme arttı

90’lı yıllarda Türkiye ekonomisi halkın üzerinden silindir gibi geçti. Plansızca dışa açılan ekonomi dış sermaye girişleriyle beraber uluslararası devlerin pazarına dönüştü. Küçük mülk sahipliği tasfiye olurken, köyden kente göç de arttı. Kente göç eden milyonlar hem ücretlerin düşmesine hem de çalışanların güvencesizleşmesine neden oldu. Çünkü çalışacak çok sayıda insana karşılık, istihdam yaratacak yatırımlar yeterli değildi. 1989’da istihdamdakilerin yüzde 38’i ücretli veya yevmiyeliyken, AKP’nin iktidara geldiği 2002’nin sonunda bu oran yüzde 50,7’ye yükseldi. AKP’nin iktidara geldiği dönemde ülkedeki iş gücü durumu ise tablo 2’deki gibi.

TABLO 2: AKP geldiğinde işgücünün yarısı ücretliydi*
♦ Yüzde 51-Ücretli veya yevmiyeli:
10 milyon 975 bin kişi

♦ Yüzde 5-İşveren:
1 milyon 165 bin kişi

♦ Yüzde 24-Kendi hesabına:
5 milyon 140 bin kişi
♦ Yüzde20-Ücretsiz aile işçisi:
4 milyon 378 bin kişi

♦ Yüzde 100-Toplam:
21 milyon 658 bin kişi

*2002 son çeyrek verileri

AKP patrona çalıştı, tüm ülkeyi işçileştirdi

12 Eylül rejimiyle tohumları atılan neoliberalizm ağacını AKP yeşertti, büyüttü. Artık ülkenin üçte ikisi işverenlerin nam ve hesabına çalışıyor. 4 milyonu aşkın insan ise işverenlerin hesabına ücretli çalışabilmek için sıra bekliyor. Plansızca gerçekleşen bu süreçte kamu, sanayiden tamamen el etek çekmiş durumda. Ülke ekonomisi gayrimenkul zenginlerinin ve müteahhitlerin çıkarlarına göre adapte oluyor. Yüksek işsizlik ücretleri baskılarken, ücretliler asgari ücrette eşitleniyor. Ücretlilerin artık yüzde 40’ı asgari ücret ve civarında gelirle geçinmek zorunda. Plansızlığın önemli bir sonucu da kapasitesinin üzerine çıkan İstanbul nüfusu. 1989’da ülke nüfusunun yüzde 13’ü istanbul’da ikamet ederken, bugün bu oran yüzde 18,9’a çıkmış durumda. Kayıt dışı kalanlar ve hafta içi megakente gelenlerle beraber bu oran yüzde 25’e kadar yükseliyor.

AKP’li 17 yılın sonunda ülkede istihdam edilen 28 milyon 169 bin kişinin 19 milyon 543 bini ücretli veya yevmiyeli çalışıyor. 2019 yılı Kasım ayı itibariyle işgücünün durumu tablo 3’teki gibi.

TABLO 3: AKP halkı ücretli yaptı*

♦ Yüzde 69-Ücretli veya yevmiyeli:
19 milyon 543 bin kişi

♦ Yüzde 5-İşveren:
1 milyon 264 bin kişi

♦ Yüzde 16-Kendi hesabına:
4 milyon 605 bin kişi

♦ Yüzde 10-Ücretsiz aile işçisi:
2 milyon 758 bin kişi

♦ Yüzde 100-Toplam:
28 milyon 169 bin kişi

*2019 Kasım verileri

***

Tarımdan inşaata geçerken...

1989’da istihdamdaki 18,2 milyon yurttaşın 8,6 milyonu yani yüzde 47’si tarım sektöründe çalışıyordu. 90’lı yıllarda bu oran yüzde 35’e kadar geriledi. 2019’un kasım ayı verilerine göre istihdam edilenlerin yüzde 17,3’ü tarım kesiminde çalışıyor. Bu süre içinde sanayiden kamu kesimi elini çekti, ülke sanayisi küçük ve orta büyüklükteki işletmelere emanet hale geldi.

Yıl: 1989
yüzde 47-Tarım:
8 milyon 681 bin kişi
yüzde 53-Tarım dışı:
9 milyon 627 bin kişi
Yıl: 2002
yüzde 35-Tarım:
7 milyon 618 bin kişi
yüzde 65-Tarım dışı:
14 milyon 40 bin kişi
Yıl: 2019
yüzde 17-Tarım:
4 milyon 876 bin kişi
yüzde 83-Tarım dışı:
23 milyon 293 bin kişi