Nafaka gerçeği

BURCU CANSU

Kadın Dayanışma Vakfı’nın gönüllü avukatlarından oluşan çalışma grubu, 11 ildeki nafaka talepli 140 nafaka ve boşanma dava dosyasını inceleyerek hazırladıkları ‘Yoksulluk Nafakası Raporu’nu açıkladı. ‘Ömür boyu yüksek ödeme yapan mağdur erkekler’ propagandası ile yeniden düzenlenmek istenen nafaka konusundaki gerçekler raporda gözler önüne serildi. İktidarın seçmen tabanını oluşturan muhafazakâr çevrelerden gelen talepler nedeniyle nafaka yasası Yargı Reformu Strateji Belgesi çerçevesinde hazırlanacak teklifle değiştirmek isteniyor. Nafaka uygulamasına ilişkin ileri sürülen iddialara raporda verilen yanıtlar şöyle:

• İDDİA: Nafaka nedeniyle boşanma oranları giderek artıyor.
• GERÇEK: 1997’de binde 0,52 olan kaba boşanma oranı, 2005’te binde 1,33’e, 2014’te binde 1,7’e yükseldi. Ancak 2016 yılının ardından binde 1,6’ya gerileyerek 2018’de ise binde 1,75’e yeniden çıktı. Veri toplama yöntemindeki değişim nedeniyle boşanma istatistiklerinde 2002 itibarıyla önemli bir sıçrama göze çarpıyor. Türkiye hem OECD ülkeleri arasında hem de ortalamanın binde 2’sinin üzerinde seyrettiği Avrupa ülkeleri arasında düşük boşanma oranına sahip ülkeler kategorisi içinde yer alıyor. Evlenme hızı bakımından ciddi bir düşüş söz konusu değil.

TÜİK’in 2018 verilerine göre, boşanmaların yüzde 37,6’sı evliliğin ilk beş yılında, yüzde 20,4’ü ise evliliğin ilk 6-10 yılı içinde gerçekleşiyor. Bir yıldan az süreli evliliklerde boşanmalar toplamının sadece yüzde 3,2’sini oluşturuyor.

Türkiye Boşanma Nedenleri Araştırması’na (TBNA 2014) göre de erkekler için ilk sıradaki boşanma nedeni ‘yakın çevre’yken kadınlar için boşanma nedenlerinin başında ise ‘şiddet’ geliyor.

• İDDİA: Nafaka davaları artıyor.
• GERÇEK: 2011’den 2018’e kadar boşanma ile ilişkili olarak açılan davalar bakımından yapılan incelemede ise nafaka davalarında artışa rastlanmadı. 2018 yılında açılan boşanma davası sayısı 194.127, nafaka davası sayısı ise 22.353. Ancak açılanlar içinde nafakanın kaldırılması davaları artarak büyük ölçüde ağırlık kazanıyor.

Kadınların yüzde 45’inin geliri yok

• İDDİA: Kadınların çoğunun paraya ihtiyacı yok.
• GERÇEK: Davalara taraf kadınların yüzde 45’i herhangi bir gelire sahip değil. Düzenli gelire sahip olmayan kadınların oranı ise yüzde 2,1. Asgari ücret altında çalışan kadınlar yüzde 7,9, asgari ücretle çalışan kadınlar yüzde 15,7 ve asgari ücretin üzerinde çalışan kadınlar yüzde 12,1 oranında. Erkeklerin gelir düzeyleri ise kadınların gelir düzeyine oranla önemli ölçüde yüksek. Herhangi bir geliri olmayan erkeklerin oranı sadece yüzde 5’ken düzenli gelire sahip olmayan erkeklerin oranı yüzde 7,9, asgari ücret altında çalışan erkeklerin oranı ise yüzde 2,9. Erkeklerin yüzde 65,7’si asgari ve üzeri ücrete çalışıyor. Asgari ücretle çalışan erkeklerin oranı yüzde 21,4, asgari ücret üstü çalışan erkeklerin oranı ise yüzde 44,3.

Çocukların velayeti çoğunlukla kadına veriliyor

• İDDİA: Nafaka çocuğa değil kadına ödeniyor.
• GERÇEK: Boşanma ve nafaka davalarında, nafaka taleplerinin müşterek çocukların varlığı ile önemli ölçüde ilişkili olduğu anlaşılıyor. Tarafların çoğunlukla müşterek çocukları bulunuyor. Boşanma dosyalarında davaya taraf kadın ve erkeklerin yüzde 27,8’inin müşterek çocuğu bulunmazken yüzde 72,2’sinin 1 ile 5 tane müşterek çocukları bulunuyor. 138 dosyanın 36‘sında tarafların müşterek çocuğu bulunmazken 102 dosyada tarafların müşterek çocuğu var. Müşterek çocukların velayeti yüzde 79 oranında kadınlara verilirken erkeklere ise sadece yüzde 7,40 oranında velayet verildi.
  
• İDDİA: Erkekler boşandıkları kadınlara yüksek ödeme yapıyor.
• GERÇEK: Mahkemeler, nafaka taleplerinin yüzde 8’ini tam olarak kabul ederken yüzde 8’ini ret, yüzde 84,7’sini ise kısmen kabul etti. Mahkemeler tarafından en yüksek oranda kabul edilen nafaka türü yüzde 69,73 ile müşterek çocuklara bağlanan iştirak nafakası.

Nafaka meblağların asgari ücret, açlık ve yoksulluk sınırı gibi genel ekonomik veriler çerçevesinde ele alındığında sanıldığından çok daha düşük. Öyle ki yüzde 66,4’ü 0-500 TL arasında olup ortalaması yalnızca 262 TL, yüzde 10’u 500-1000 TL arasında, yüzde 2,1’i 1000-2000 TL arasında yine yüzde 2,2’si 2000 TL’den yukarıda. Dosyaların yüzde 0,7’sinde ise toplu nafakaya hükmedildi.

• İDDİA: Erkekler ömür boyu ödeme yapıyor.
• GERÇEK: Nafakaların yüzde 20,7’si nafaka yükümlüleri tarafından ödenirken yüzde 0,7’si kısmen ödenmiş yüzde 50,7’si ise ödenmedi. Yüzde 27,9 ile ilgili bilgi bulunamadı. Nafakaların ödenmemesinin nedeni olarak yüzde 40 oranında nafaka yükümlülerinin, nafaka ödemek istememeleri olduğu belirtiliyor. Yüzde 0,7 oranında nafaka yükümlüsünün işinin olmamasını yüzde 2,9’unun ise gelirinin olmamasını gerekçe göstererek nafaka ödemedikleri beyan edildi. Ödenmeyen nafakalar için yüzde 44,3 oranında icra başvurusu, yüzde 22,1 için tamamen, yüzde 5,7’sinde ise kısmen tahsilat gerçekleştirilebildi. Bu tahsilatların yüzde 25’i haciz yoluyla gerçekleşirken; yüzde 2,9’unda nafaka yükümlüsü kendisi ödeme yaptı.

Nafakasına itiraz edip ödemeyenlerin büyük çoğunluğunu, şiddet uygulayan erkekler oluşturuyor.