Öncü, sıradışı, ilham veren: Füreya Koral
Maçka Sanat Galerisi Cumhuriyet’in 100. Yılı’nı Türk sanat tarihinin unutulmaz isimlerinden biri olan Füreya Koral ile kutluyor. “Görülmemiş Eserleriyle Füreya Koral” adlı sergi 11 Kasım’a kadar ziyaretçilerini bekliyor.
Deniz Burak BAYRAK
Cumhuriyet Türkiyesi'nde çağdaş seramiğin ilk uygulayıcısı olan Füreya Koral, ölümünün 26. yıldönümünde yakın dostu Rabia Çapa’nın öncülüğünde Maçka Sanat Galerisi’ndeki sergiyle anılıyor. "Görülmemiş Eserleriyle Füreya Koral" adlı sergi sanatçının Brüksel Fuarı Türk Pavyonu, Marmara Oteli, Hacettepe Üniversitesi Dişçilik Fakültesi, İstanbul Manifaturacılar Çarşısı, Ziraat Bankası, Anafartalar Çarşısı gibi mekânlar için gerçekleştirdiği seramik panoların bazılarının sanatçı tarafından yapılmış resimlerinden oluşuyor. Rabia Çapa koleksiyonuna ait olan ve ilk kez sergilenen bu eserleri, sanatında ilham veren, öncü bir kadının tutku dolu sanat yolculuğuna da kapı aralıyor. Ayrıca Fahrelnissa Zeid tarafından yapılan Füreya Koral portresi, Candeğer Furtun tarafından ellerinden kalıp alınarak yapılan Füreya Koral’ın seramik elleri ve Zuhal Demirarslan’ın hazırlayıp sunduğu "Füreya" belgeseli de yer alıyor. 11 Kasım’a kadar ziyarete açık olan sergiyi Rabia Çapa’nın kızı, Maçka Sanat Galerisi yöneticisi Didem Çapa ile konuştuk.
KORAL-ÇAPA DOSTLUĞU
Füreya Koral ile Maçka Sanat Galerisi arasında nasıl bir ilişki var? Kişisel yakınlığınız ne ölçüdeydi?
Füreya Koral ile annem Rabia Çapa’nın çok özel dostlukları vardı. Annem Füreya Hanım için “Sevgili Füreya Koral çok güzel, çok özel, çok renkli ve çok zarif bir İstanbul hanımefendisiydi. Cumhuriyetçi, Atatürkçü bir aydındı. Füreya Hanım sevincinizi, üzüntünüzü paylaştığınız çok iyi bir dost olmanın yanı sıra çok güzel bir yol arkadaşıydı. Füreya güzel olan her şeyi severdi, ama en çok İstanbul’u severdi” der. Anneme “Kuzum Rabia, bugün hava çok güzel, bir Süleymaniye, bir Ayasofya veya bir Boğaz yapalım mı?” diye sorardı. Hele Boğaz’da erguvan zamanıysa, ağaçlardaki son çiçekler dökülene kadar Boğazı bir o yakadan, bir bu yakadan turlayıp dururlardı. Sadece İstanbul değil, Anadolu gezilerinin yanı sıra birlikte Paris’te Alev Ebuzziya, Ürdün’de Fahrelnissa Zeid’in evinde misafir oldular. Bu özel dostluk birçok renkli anıyla doluydu. Annem için “İnsanın tanıdıkça saygısının tanıdıkça sevgisinin arttığı çok az insan vardır. Füreya onlardan biriydi.” Onların bu dostluğunun arasında büyüdüm. Maçka Sanat Galerisi açıldığında 13 yaşındaydım. Bizim evde sanat bir yaşam biçimiydi. Sanatçılarla birlikte olmak ise dev bir kaleydoskopun içinde yaşamak gibi renkli ve güzel...
ÇİNİNİN MODERN MİMARİYE YANSIMALARI
Koral’ın “görmediğimiz eserleri”nden neler var seçkide?
Sergi Rabia Çapa’nın özel koleksiyonu olup Füreya Koral’ın 1954-1975 arasında birçok yapının iç mekân ve dış cepheleri için yaptığı seramik panoların sunumlarını içeriyor. Bu eserlerin bazıları seramik pano olarak hayata geçirilmemiş olsa da sanatçı gerçekleştirdikleri kadarıyla geleneksel çini sanatını modern mimariye kazandırılması konusunda önemli bir role sahip.
Füreya Hanım’ın ailesi bilindiği üzere sanatçılarla dolu bir aile. Onun yaşam yolculuğu sanatla harmanlanmış, yoğrulmuş. Mekândaki işlerde ailenin sanatçı isimlerinden figüratif veya teknik açıdan yansımalar görmek mümkün mü?
Füreya Koral, Osmanlı İmparatorluğu’nun son, yeni kurulan Cumhuriyet’in ilk yıllarına tanıklık eden Şakir Paşa ailesinin bir üyesidir. Dedesi imparatorlukta önemli görevlerde bulunan tarihçi ve yazar Şakir Paşa. Babası Atatürk’ün sınıf ve silah arkadaşı Emin Koral. Teyzeleri Türk resminin önemli isimlerinden Fahrelnissa Zeid ve Aliye Berger. Dayısı Halikarnas Balıkçısı olarak tanıdığımız yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı’dır. Aile bireyleri içerisinde sanatçı kişiliklerin olması ve Osmanlı ile yeni modern Türkiye arasında kültür sentezi yapan bu ailede yetişmesi Füreya Koral’ın sanatına etki etmiştir. Yaşamına, felsefeyi, edebiyatı, müziği, tiyatroyu ve sinemayı sığdıran sanatçının eserlerinde tüm yaşam sürecine dair izler görmek mümkün. Neredeyse sanatın tüm alanlarından beslenmiş ve yaşamını sanatı ile yoğurarak biçimlendirmiştir.
Sergide sanatçının işlerinin yanında F. Zeid’in Koral portresi de yer alıyor. Portrenin altında kendisini Batı’nın ve Anadolu’nun renklerine, kültürüne, motiflerine ait hissettiğini anlatan satırları okuyoruz. Aslında sanat anlayışını özetleyen bir ifade diyebiliriz. Bundan yola çıkarak onun gelenekle çağdaşı, Batı ile Anadolu’yu işlerine en yetkin şekilde yansıtan sanatçıların başında geliyor diyebilir miyiz?
Yaptığı her üretim; onun gelenekle çağdaşı, Batı ile Anadolu’yu işlerine en yetkin şekilde yansıtan bir sanatçı olduğunu açıklıyor. Açtığı uluslararası sergiler ve aldığı dünya çapında ödüller ise onun bu alandaki başarısının kanıtı.
