Orhan Kemal’in Adana’sı sözlükte

MAZLUM VESEK

Araştırmacı yazar Nevzat Hız, Adana tarihi ve kültürü üzerine araştırmalar yapan bir yazar. Hız, Everest Yayınları’ndan çıkardığı “Bir Şehir Sözlüğü-Orhan Kemal’in Adana’sı” adlı kitabı ise yalnızca Adana adına değil edebi açıdan da önemli bir eksikliği tamamlıyor. Türk edebiyatının mihenk taşlarından Orhan Kemal’in 25 kitabını inceleyen Hız, okuyucuyu bir Orhan Kemal sözlüğü ile buluşturdu. Kitap, Orhan Kemal’in şehri olarak bilinen Adana’nın edebiyattaki anatomisi niteliğinde. Hız’la Orhan Kemal’i ve hazırladığı sözlüğü konuştuk.

YAPILMAYINCA İŞ BAŞA DÜŞTÜ

Orhan Kemal’i her zaman Adana ile beraber değerlendirmek gerektiğini ifade eden Hız, Adana sevdalısı olmaktan mutlu olduğunu ifade ediyor. Yaptığı çalışmanın yalnızca Adana için değil tüm Türkiye için değerli olduğunu belirten Hız, şöyle anlatıyor: “Kültür birikimi oluşturup, uygun zamanlamayı da yakalayınca, kentimle ilgili birçok çalışmalar yaptım. Romanları ve öykülerinde kullandığı dil; komşularının, futboldan takım arkadaşlarının, fabrikalarda çalışan işçilerin veya tarlalarda çapa yapan, pamuk toplayan ırgatların, köylülerin ve şehirlilerin konuştuğu dildir. Bu dilin araştırılıp belgelenmesini, gelecek kuşaklara aktarılmasını çok istiyordum. Bu eserin meydana getirilmesinin sadece Adana için değil, ülkemiz için de değerli olduğunu düşünüyorum.”

Bu tür konuların akademisyenler tarafından ele alınması gerektiğinin altını çizen Hız, erken dönem modern kültürel tarihimiz ve edebiyat eserlerimizin, önemsenmesi gereken bir konu olduğunu söylüyor. “Geçmiş hayatımızın gerçeğidir; ancak akademik çalışmalarda veya konunun uzmanlarınca ‘Orhan Kemal Sözlüğü’ için geniş kapsamlı bir çalışma yapılamadığı için iş bana düştü” diyor ve ekliyor: “Bu konuyu gündeme getirdikten sonra bilim çevrelerinden gelecek eleştirileri de buna katkı olarak kabul ederim. Yaşar Kemal Sözlüğü’nün 1973 yılında memleketlim Ali Püsküllüoğlu tarafından hazırlandığını unutmayalım lütfen.”

ADANALI OLMAK AVANTAJ SAĞLADI

Sözlüğü uzun süren bir çalışmadan sonra hazırladığını kaydeden Hız, “25 kitabın, inceden inceye taranması sonucunda, yaklaşık 2 bin madde olan bu sözlüğü hazırlamak önemliydi. Bu araştırmada Adanalı olmak bana avantaj sağladı. Eksik ve hatalar olabilir, her türlü yapıcı eleştiriye de açık olmak gerekir” diye konuşuyor. Hız ayrıca çalışmanın yeni eklere de açık olabileceğini belirtiyor.

Kitabı hazırlarken birçok sözlüğü taradığını da ifade eden Hız, “Büyük çoğunlukta bu kitapta yer alan kelime, deyim ve atasözüne rastlamasam da faydalandıklarım oldu. Adana özelinde düşünüldüğünde ise kişiler bazında bu konuda birkaç yüz maddeyi geçmeyen araştırmalar olduğunu biliyorum” diyerek konuyla ilgili araştırmaların yetersizliğine değiniyor.

Adana’nın kentin tanıtımına sanatçıların önemli katkılarının olduğunu dile getiren Hız, sanatçı-kent ilişkisi konusunda da şunları söylüyor: “Yazarların ve sanatın tüm alanlarının kent kimliğine çok büyük katkısı olduğu açık. Aslında Adana bu konuda çok şanslı. Adana Orhan Kemal’in yanında Yaşar Kemal, Muzaffer İzgü, Yılmaz Güney, Ali Özgentürk, Müslüm Gürses, Ferdi Tayfur gibi edebiyat, sinema ve müzik alanında yüzlerce sanatçı yetiştirmiş bir kent. Adana’nın ülkemizde özel bir yerinin olması sanat sayesindedir ve umarım öyle de kalacaktır.”

Orhan Kemal’in eserleri içinde en çok Avare Yıllar ve Kanlı Topraklar’ın kendisinde yer edindiğini söyleyen Hız, usta yazarın kahramanlarından çok etkilendiğini söylüyor.

Orhan Kemal ile ortak yanlarından birinin de futbol tutkusu olduğunu anlatan Hız “Ben tornacı İsmail Usta’nın oğluyum ve gecekonduda büyüdüm. Tüm günümüz futbol oynamak ve arkadaşlarla vakit geçirerek geçerdi. On beş yıl amatör olarak futbol oynadım hatta gol kralı oldum. Bu nedenle futbolcu Raşit ile birçok ortak yanım olduğunu görüyorum. Kanlı Topraklar'ın özelliği ise Adana’nın, siyasal, ekonomik ve kültür olarak tam anlamıyla yansıtan gerçekçi bir roman olması. Adana'nın kültürel tarihi için çok önemli, bilinmesi gerekir” diye konuşuyor.