ÖTV zammının erkene çekilmesinin arkasında yatan nedenlere mercek tuttuk: Bir taşla 5 kuş

Havva GÜMÜŞKAYA

Her yıl, yılbaşında ve ortasında yapılan özel tüketim vergisi zamları bu yıl bir ay öne çekildi. Resmi Gazete’nin dün yayımlanan sayısındaki Cumhurbaşkanı kararına göre aralık ayı sonuna kadar sigara, alkollü içeceklerden alınan özel tüketim vergisi (ÖTV) asgari maktu tutarları değiştirildi.

Sigarada 0,71 lira olan asgari maktu vergi tutarı 0,78 liraya çıkarıldı. Bir paket sigaradan alınan ÖTV tutarı 1,69 lira artırıldı.

Alkollü içeceklerden alınan ÖTV yüzde 25 oranında artırıldı. Biradaki maktu ÖTV tutarı 3,52 liradan 4,40 liraya çıkarken bir litre rakıda ÖTV tutarı 481,98 liradan 602,48 liraya yükseltildi.

Alkol derecesi yüzde 18 ve daha az olan şaraplardaki ÖTV tutarı 175,56 liraya, alkol derecesi yüzde 22 ve fazla olanlarda ise 602,48 liraya yükseltildi.

İktidarın ÖTV zammını öne çekmesinin ardındaki gerekçelere mercek tuttuk. ÖTV zammıyla iktidarın nasıl bir taşla beş kuşu hedef aldığını derledik.

1 TAHSİLATI ÖNE ÇEKMEK

Hükümetin kurda yaşanan artışı engellemek için ortaya koyduğu kur korumalı mevduat (KKM) sisteminin bütçeye yükü gün geçtikçe artıyor. Döviz yükseldikçe Hazine’ye maliyeti katlanıyor. Merkezi yönetim bütçesi gider tablolarına göre, kur korumalı mevduatın bütçeye maliyeti nisanda 4,6 milyar TL oldu. KKM'nin mart ve nisan aylarında toplam maliyeti ise 16,3 milyar TL oldu. Kurdaki 1 liralık artış KKM’nin kamuya maliyetini milyarlarca lira artırıyor. Bu nedenle ÖTV tahsilatını öne çekip bütçeye finansman sağlanması amaçlanıyor.

2 TURİZM SEZONUNU BAŞINDA YAKALAMAK

Ekonomik tüm göstergeler kontrolden çıkarken iktidar turizmden gelecek döviz gelirlerine gözünü dikmiş durumda. Hükümetin yüksek döviz kuruyla ihracatı artırıp cari fazla verme hayali mart ayında da gerçekleşmedi. 2022 yılının ilk 3 ayındaki toplam cari açık geçen yılın aynı dönemine göre 10,5 milyar dolar ve yüzde 140’lık artışla 18,1 milyar dolara yükseldi. Artıştaki en büyük etken ise enerji ithalatı oldu. Enerji ithalatının 3 aylık maliyeti geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 213’lük artışla 7,1 milyar dolardan 22,1 milyar dolara ulaştı. Ülkede yaşanan yüksek enflasyon nedeniyle yerliden çok yabancı turist için beklentiler yüksek. Savaş nedeniyle Rusya’dan ve Ukrayna’dan gelen turist sayısı azalırken bu yıl Avrupa’dan gelecek turistler için beklenti yüksek. Yaz aylarında artan içki tüketimi ve canlanan turizm kaynaklı vergi gelirlerini artırmak da ÖTV zammının erkene çekilmesinin nedenleri arasında yer alıyor.

3 STOKA KARŞI HAMLE

ÖTV zamları her yıl yılbaşında ve yıl ortasında yapılıyor. Bu yıl, yılbaşında içki ve sigaradan alınan ÖTV yüzde 47,39 oranında yükseltildi. İkinci ÖTV zammı ise haziranda bekleniyordu. Söz konusu ÖTV zammının bir ay öne çekilerek artış oranının düşük tutulmasının hedeflendiği belirtiliyor. Ancak gelmesi beklenen ÖTV zammı öncesi işletmeler stok yaparak zamdan kendilerini korumaya çalışıyordu. Baskın ÖTV zammı ile stoka karşı bir hamle de yapılmış oldu.

4 TAHSİLATI ARTIRMAK

Zammın öne çekilmesinin bir diğer önemli nedeni ise tahsilatı artırmak. Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre bu yılın ilk dört ayında 95,8 milyar lira tutarında ÖTV tahsilatı yapıldı. Yılsonu bütçe hedefi ise 219,4 milyar lira. Yılın ilk dört ayında yılsonu bütçe hedefinin yüzde 43,6’sı toplanmış durumda. 2022 bütçe tahminlerine göre yılsonunda içkiden toplanan ÖTV gelirinin toplam 26,2 milyar lira olması bekleniyor. Nisan itibarıyla içkiden 8,5 milyar lira tutarında ÖTV geliri elde edilmiş durumda. Başka bir ifadeyle şimdiden hedefin yüzde 32,5’i toplanmış durumda. ÖTV zammının öne çekilmesi ise bu tahsilatı daha da yukarı çekecek.

5 SEKÜLER YAŞAMA MÜDAHALE

Son günlerde artan konser yasakları ile gündeme gelen seküler yaşama müdahale adımları içki ve sigaradan alınan ÖTV’lere gelen zamlarla da kendini gösteriyor. AKP iktidarlarının 2002’den bu yana içki ve sigaraya uyguladığı vergi her geçen yıl arttı. Fakat artış öylesine hızlı yaşandı ki, sadece vergi artmakla kalmadı, aynı zamanda içkiden alınan ÖTV’lerin toplam ÖTV gelirleri içindeki payı da arttı. 2002 yılında toplanan 100 liralık ÖTV’nin sadece 3 lirası içkiden alınan ÖTV olurken 2021 yılında 11 liraya kadar çıktı.

Bu yılın ilk 4 ayında ise 100 liralık ÖTV tahsilatının 9 lirasını içkiden alınan ÖTV’ler oluşturuyor.