Pandemide engelli kadın olmak: İki farklı hak ihlali yaşıyoruz

Dilara ŞİMŞEK

Covid-19 salgınından hiç şüphesiz en çok etkilenenler engelli yurttaşlar oldu. Salgın, günlük yaşamda birçok zorluk ve hak kaybıyla karşılaşan engelli yurttaşların sorunlarını daha da derinleştirdi. Engelli Kadın Derneği (ENG-KAD), 10-16 Mayıs Engelli Haftası nedeniyle ‘Covid-19 Sürecinde Engelli Kadınların İnsan Hakları-İzleme Raporu’nu yayımladı. 11 Mart-1 Eylül 2020 dönemini kapsayan izleme çalışması, engelli kadınlar için ayrımcılığın, hak ihlallerinin ve şiddetin katmanlı bir şekilde yaşandığını ortaya koydu. Araştırmayla ilgili bilgi veren ENG-KAD üyesi Psikolog Bahar Yavuz, pandeminin etkilerini görme engelli birisi olarak deneyimlediğini söyledi.

Salgında engelli kadınların sorunlarının çözüm bulmadığını dile getiren Yavuz, şöyle konuştu:

“Kendim de kör bir kadınım. İşe gidip gelirken ya da birtakım ihtiyaçlar için dışarı çıktığımda insanların yardım etmek için mesafe ve hijyeni ihlal edişlerinden endişe duyarak, normalde HES koduyla kişilerin alındığı yerlerde bana kod sormadıklarında anlam veremeyerek geçiriyorum bu dönemi. Hem engelli hem de kadın olmak, iki farklı hak ihlaline, ayrımcılığa uğrayan kimliğin kesişmesinden ötürü birçok durumun katmerli deneyimlemeyi beraberinde getiriyor.”
Yaşları 21-56 yaşları arasında 67 engelli kadının katılım gösterdiği anket çalışmasında çarpıcı sonuçlar yer aldı. Etkiniz AB Programı desteğiyle gerçekleştirilen araştırmaya göre pandemi sürecinde katılımcıların yüzde 28.86’sının geliri azaldı, yüzde 4’ünün geliri arttı. Engelli kadınlar, Covid-19 sürecinde günlük yaşamlarında karşılaştıkları zorluklara dair alışveriş, para çekme ve bankacılık işlemleri, kişisel bakım, ev temizliği, sağlık hizmetlerine erişim ve çocuk bakımında sorun yaşadıklarını bildirdi. Pandemi sürecinde karşılaşılan bu sorunları, 38 katılımcı aile üyelerinin desteğiyle çözdüğünü belirtirken, 25 kişi kimseden destek almadan kendi başına çözdüğünü kaydetti.

SAĞLIK HAKKI EŞİT DEĞİL

Raporda öne çıkan sorunlar şöyle sıralandı:

• Sağlık Bakanlığı tarafından günlük olarak paylaşılan veriler, bilgilendirmeler erişilebilir olmadı. Medyada kullanılan görsellerin betimlenmemesinin görme engelli kişilerin; videoların ise altyazılı ve işaret diliyle paylaşılmaması işitme engelli kişilerin bilgiye erişim hakkını kısıtladı. Erişilebilir bilgiler çoğunlukla hak temelli faaliyetler yürüten engellilik örgütleri tarafından paylaşıldı. Bu sonuçlar, engellilerin herkesle aynı anda güvenilir bilgiye erişemediğini ve bu nedenle, engellilerin bilgiye erişim hakkının ihlal edildiğini gösterdi.

• Kamu kuruluşları ve yerel yönetimler tarafından sağlanan destek mekanizmalarına ihtiyaç duyan 7 katılımcıdan 4’ü bu desteklerden faydalanamadı.

• Genel sağlık hizmetlerine tamamen erişebildiğini söyleyen kadınların sayısı 38’den 9’a düştü. Hiç erişemediğini söyleyen kadınların sayısı ise 12’den 26’ya yükselmiştir. Sağlık hakkına eşit erişimin mümkün olmadığı katılımcıların beyanları arasında yer aldı.

• Pandemi öncesinde fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezinde destek alan engelli kadınların sayısı 14 iken, merkezlerin kapanması nedeniyle bu sayı 1’e düştü. Bu kişi ise sosyal mesafe ve tedbir gerekliliklerine uymaya çalışırken fizik tedaviyi alırken düştüğünü ifade etti.

Katılımcıların yüzde 11.94’ü pandemide daha sıklıkla şiddet gördüğünü belirtti. Çalışmaya katılan engelli kadınlar maruz kaldıkları şiddetin faili olarak, sıklıkla ailenin kendilerinden büyük üyelerini işaret etti.