Polonya’da kürtaj yasağını daha da katılaştıran yasa yeniden gündemde

DOĞUŞ SARPKAYA / WROCLAW

Polonya’da uzun zamandır tartışma yaratan ve muhalefetin etkisiyle sürekli rafa kaldırılan, kürtaj ve cinsel eğitim yasağı ile 18 yaşından küçük çocuklara yanında yasal velisi olması koşuluyla avlanma izni verilen yasa tasarısı geçtiğimiz Perşembe günü Meclis’e (Sejm) geldi ve görüşüldü. Sivil projeler olarak yüz bin ve üstü imza toplanarak Sejm’e sunulan yasa teklifleri doğrudan reddedilmedi ve üzerine daha fazla çalışılması kararı alındı.

2017 sonbaharında Sejm'e sunulduğundan beri tartışmalı olan ve Polonyalıların birkaç gün boyunca protesto ettiği “kürtajı durdur” yasa tasarısı ve diğer tasarılar sağlık, sosyal politika ve aile komitesine gidecek. Yasaların doğrudan kabul edilmemesi kimi yorumcular tarafından geçici ateşkes olarak yorumlanırken, kimisi ise aşırı sağın ülkeyi gericileştirme projesinde önemli bir yol kat ettiğini düşünüyor.

POLONYA’DA KÜRTAJ ZATEN YASAK

Polonya, Avrupa’da kürtaj yasasının en katı olduğu ülkelerden biri. Ülkede kürtaj, bazı özel durumlar dışında, büyük oranda yasaklanmış durumda. Bu özel durumlar: kadının hayatının tehlikede olduğu durumlar, Fetüs için ciddi ve geri döndürülemez hasar yaratabilecek riskli durumlar, hamileliğin tecavüz ya da ensest ilişki sonucunda olduğu durumlar (Ancak bunun savcılık tarafından teyit edilmesi şart) olarak sıralanıyor.

Sejm’e gelen yasa tasarısı ise kadının hayatının tehlikede olduğu durumlar dışında kürtajın gerçekleşmemesini istiyor. Bunun yanında erken yaşta verilen cinsel eğitimin gençleri mastürbasyona, eşcinselliğe yönlendirdiği gerekçesiyle yasaklanmasını öngören yasanın da Sejm’de görüşülmesi Polonya’daki demokratik kuruluşlarca kaygı verici bir gelişme olarak görülüyor. Polonya’da muhafazakârlar iktidardaki aşırı sağcı PiS’in önderliğinde gerici yasaları kabul ettirmek için özel çaba sarf ediyorlar. Gerici olduğu bariz olan kürtaj ve cinsel eğitimin yasaklarının yanında, boşanmanın kısıtlanmasını sağlayacak yasal düzenlemeleri de gündeme getirmeye çalışan hükümet, Covid-19 salgınını fırsata çevirerek, bu tasarıları hayata geçirmeye çalışıyor.

MUHALEFET TEPKİLİ

Muhalefet ise salgını ve onun yarattığı olağanüstü hali fırsat bilerek tartışmalı yasa tasarılarını Sejm’de görüşen iktidara tepkili çünkü sokağa çıkma kısıtlamaları nedeniyle kamusal alanda protesto mümkün değil. Protestolar afişler, otomobil camları ve pencereler üzerinden yapılıyor. Wroclaw’daki Kara Protesto hareketi ise eylemlerini sokağa taşıyarak, market ve eczaneye girmek için oluşan kuyruklarda tepkilerini dile getiriyor.

Kürtaj yasağı yasa tasarısına eleştiriler Polonya basınında da yer buldu. Gazeta Wyborcza’dan Magdalena Środa, yasa tasarısını Sejm’e taşıyan Kaja Kodek’i eleştirdi ve PiS lideri Jarosław Kaczyński'nin iktidarı elinde tutmak için gerekirse ceset çiğnemekten geri durmayacağını ve siyaset alanındaki neredeyse her şeyi suiistimal etmekten çekinmediğini vurguladı: “Kaja Godek ve şüpheli organizasyonu, tıpkı bir salgın gibi, mevcut yönetişimi güçlendirmek için kullanılan araçlardır. Anlaşılan Kaczyński için kadınları ve onların doğurma haklarını kontrol etmek ve kadınları, milli gururun bir enstrümanı yapmak her şeyden önemli. Böylece bağımsız -aslında Avrupa'dan yalıtılmış- bir Polonya'nın hükümdarı olabilecek. Dolayısıyla bu hükümetin kürtajı yasaklamak ve kadınların elini kolunu bağlamak için elinden geleni yapması bizi şaşırtmadı. Hükümet bu yüzden küresel bir salgının ortasında bu konuyu gündeme taşıdı. ... Kaczyński'nin siyasi 'dehası' siyaset alanındaki her şeyi suiistimal etmekten çekinmemesinden ibaret. Ölümü, sağlığı ve insanların hayatlarının yanı sıra kadınların konumunu bile çekinmeden kullanıyor.”

KÜRTAJ GERİCİLERİN GÜNDEMLERİNDEN SADECE BİRİSİ

Krytyka Polityczna’ya açıklamalarda bulunan feminist aktivist ve yazar Klementyna Suchanow ise kürtajın ölesiye muhafazakâr çıkar gruplarının gündemindeki maddelerden sadece birisi olduğuna dikkat çekiyor: “Bu stratejinin nasıl işlediği açık: Önce ortaya küçük, o kadar da çarpıcı olmayan konular atılıp insanların tepkisine bakılıyor; bu sayede ne kadar ileri gidebileceklerini kestiriyorlar. Köktenci lobicilerden oluşan ve Avrupa'daki ülkelerin yasalarını değiştirmeyi amaçlayan Agenda Europa grubunun belgelerinden, boşanmayı bile yasaklamak istedikleri anlaşılıyor. Listede başka hedefleri de var: Kürtaj yasağı, aile planlaması yasağı ve LGBT+ bireylerin haklarının kısıtlanması. Boşanma konusunun yakında yeniden gündeme geleceğinden eminim.”

Polonya Uluslararası Af Örgütü direktörü Draginja Nadaždin ise şunları söyledi: "Bu sorumsuzca gerici kuralları meclisten geçirmeye çalışmak her zaman utanç verici olurdu, ancak onları COVID-19 krizinin ortasında gündeme getirmek son derece insanlık dışı bir şey. Bu yasalar korku ve cehaleti körükleyecek ve kürtaj yasası zaten Avrupa'daki en kısıtlayıcı olan ülkelerdeki kadınlar için kürtaj erişimini daha da sınırlandıracak." Avrupa’dan yüz kuruluş da 8 Nisan’da, Avrupa’da kürtaj yasağı uygulayan ülkelerin derhal bu uygulamadan vazgeçmesini isteyen bir bildiri yayımladılar.

POLONYA’DA KÜRTAJ

Polonya’da mevcut durumda senede yaklaşık iki bin kadın yasal olarak kürtaj oluyor. Ama resmi olmayan sayıların çok daha fazla olduğu biliniyor. Kürtaj turizmi, evde düşük yapıcı hapların kullanımı ya da illegal kürtaj operasyonları yoluyla yılda yaklaşık yüz elli bin kadının gebeliğini sonlandırdığı tahmin ediliyor. Oldukça sağlıksız koşullarda gebeliğini sonlandırmak zorunda olan çok sayıda kadının olduğu, kürtaja koyulan yasakların sadece kadınların özgürleşmesine bir saldırı olmadığı, kadın sağlığını da tehdit ettiği özellikle tartışılan konular arasında.