Rezervler Brunson krizinden kötü

OZAN GÜNDOĞDU

Merkez Bankası Temmuz ayına ilişkin “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi Tablosu”nu yayımladı. Rezervlerdeki erime Merkez’in resmi verilerine de yansımış durumda. Ancak rezervlerdeki erimenin boyutunu anlayabilmek için yalnızca brüt rezervlere bakmak yetmiyor.

Dünya basınının gündemine giren Merkez Bankası rezervlerine mercek tuttuk.

1-BRÜT REZERVLER: 90 MİLYAR 254 MİLYON DOLAR

Brüt toplam rezervler altın, döviz rezervlerinin toplamından oluşuyor. Merkez’in temmuz ayı verilerine göre brüt rezerv toplamı 90,2 milyar dolar değerinde. Bu tutarın 45 milyar 148 milyon doları Merkez Bankası’nın döviz rezervi. Geri kalan tutar ise büyük ölçüde altından oluşuyor. Ancak altın rezervi fiziki olarak tutulduğundan bu rezerv alım satıma konu edilmiyor. Bu nedenle döviz rezervi piyasa dalgalanmalarının yarattığı yıkıcı etkilere karşı daha aktif kullanılıyor. Son aylarda döviz rezervlerindeki erime ise çok hızlı. 28 Şubat 2020 tarihinde 77 milyar 413 milyon dolar olan döviz rezervi temmuza dek yüzde 41,7 oranında erimiş durumda.

2-SWAPLAR: 52 MİLYAR 992 MİLYON DOLAR

Swaplar eliyle Merkez Bankası rezervlerinin şişirildiği sır değil. Temmuz ayı itibariyle brüt rezervlerin yüzde 58,7’si swaplardan oluşuyor. Merkez Bankası swaplar yoluyla elde ettiği dövizleri rezervlerine eklemeye 2016 yılının kasım ayında başladı. Ancak bu tarihten 2019 şubat ayına kadar swaplar yoluyla rezervlere eklenen tutar 1 milyar doların üzerine hiç çıkmadı. Ancak 2019’dan itibaren rezervlerin içindeki swap tutarları giderek artıyor. Aylar itibariyle swaplar içindeki swaplar şu şekilde;

■ 2019 Ocak: 997 milyon dolar
■ 2019 Temmuz: 16 milyar 528 milyon dolar
■ 2020 Ocak: 19 milyar 9 milyon dolar
■ 2020 Temmuz: 52 milyar 992 milyon dolar

REZERVLERİN İÇİNDEKİ SWAP ORANI ARTIYOR

Bir yandan brüt rezervler eriyor, bir yandan da swaplar yoluyla rezervler yüksek gösterilmeye çalışılıyor. Durum böyle olunca rezervlerin kalitesi bozuluyor. 2016 yılının Ekim ayında Merkez Bankası’nın 118 milyar 387 milyon dolarlık rezervi bulunuyordu ve bu rezervlerin içinde hiç swaplar yoluyla edinilmiş borç yoktu. Merkez ilk kez 2016 yılının Kasım ayında rezervlerine 291 milyon dolarlık swap kaynağı ekledi. Bu tutar toplam rezervlerin sadece binde 2,5’ine karşılık geliyordu.
Rahip Brunson krizi olarak anılan ve 2018 yazında yaşanan kur şoku sürecinde rezervler 2010’lu yılların en düşük seviyesine kadar geriledi ve 2018’in Ağustos ayında 84 milyar 714 milyon dolara kadar düştü. Ancak o tarihte rezervlerin içinde sadece 1 milyar 211 milyon dolar değerinde swap vardı. Swapların rezervler içindeki oranı ise sadece yüzde 3,8’di. 2019’da brüt rezervler döviz kurunun kontrol edilmesi, yabancı sermaye girişi ve swapların da desteğiyle 100 milyar doların üzerinde seyretti. Ancak son aylarda tablo değişti.

Brunson krizinde 84,7 milyar dolar olan toplam rezervler bugün 90,2 milyar dolar. Ancak Brunson krizinde yüzde 3,5 olan swapların rezervler içindeki oranı bugün yüzde 58,7.