Riskli yerlerde deprem önlemi yok

Filiz GAZİ

Büyük Marmara depreminin beklendiği İstanbul, felakete hazırlıksız. Megakentte 1 milyon 166 bin bina bulunuyor. 7.5 büyüklüğündeki bir deprem senaryosunda ise yaklaşık 48 bin bina ağır hasar alacak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanlığı görevine gelen Özlem Tut ile olası İstanbul depremi senaryolarına karşı yapılan hazırlıkları, en acil nerelere bakıldığını ve toplanma merkezlerinin son durumunu konuştuk.

İstanbul’da olası deprem senaryolarına karşı ne gibi planlarınız var?
İstanbul genelinde mevcut bina envantere göre 1 milyon 166 bin bina bulunuyor. “İstanbul Olası Deprem Hasar Tahmin Çalışması” sonuçlarına göre; İstanbul’da meydana gelecek 7.5 büyüklüğündeki bir deprem senaryosunda yaklaşık 48 bin binanın ağır veya çok ağır, 146 bin binanın ise orta hasar alacağı tahmin ediliyordu. Ancak bina envanterimizi yenilemek ve İstanbul’un risk haritasını çıkarmak üzere hızlı tarama yöntemleriyle bina tespit çalışmasını başlattık. Öncelikle 2000 yılından önce inşa edilmiş binaları ele aldık. İstanbul genelinde 90 bin 644 binayı ziyaret ettik. Bina taramasını kabul eden 25 bin 955 binayı hızlı tarama yöntemiyle inceledik. Bu binaların yarıya yakını yüksek risk ve orta risk grubunda yer alıyor.7.5 büyüklüğündeki senaryo depremine göre yapılan son tahmin çalışmamızda, bir önceki çalışmaya oranla; ağır veya çok ağır hasar alacağı tahmin edilen bina sayısının1,8 kat; orta hasar alacağı tahmin edilen bina sayısının ise 3,3 kat arttığı görülmekte. 7,5 büyüklüğündeki bir deprem senaryosuna göre tahmini olarak 91 bin 81 (yüzde 17,6) binanın ağır veya çok ağır hasar; 167 bin 116 (yüzde 32,25) binanın orta hasar alacağını raporladık.

Yurttaş binasının güvenirlik durumunu öğrenmek için nereye başvurabilir?
Bireysel başvuru için binatespiti.ibb.istanbul internet sitesini yayına açtık. Bu internet sayfası aracılığı ile binaların deprem güvenlik sınıfının incelenebilmesi için talepte bulunulabilir. Kentsel dönüşümü hızlandırmak amacıyla ruhsatlı binalarını dönüştürmek isteyen fakat bina yapım tarihindeki yapılaşma hakları korunmayan ve bu sebeple yenilenemeyen binalar için imar planı notlarını hazırladık. Belirlediğimiz ilke kararları doğrultusunda toplam 36 ilçe belediyesinin hazırladığı plan notlarını Şubat 2022 itibarı ile meclisimizden geçirdik. 14 ilçede kentsel dönüşüm projesi başlattık. 5 ilçede saha çalışmaları ve mahalleli ile görüşmeleri yapıyoruz, uygulama projelerini hazırlıyoruz. Kentsel dönüşüm sürecine katılımın sağlanması, beklentilerinin tespit edilmesi ve yerinde eşit hizmet vermek için 14 ilçede “Çözüm Ofisi”mizde 15 bin kişi ile görüştük. 2 Mobil Kentsel Dönüşüm Ofisimiz ise ilçe meydanlarında olacak. Marmara kıyısındaki 17 ilçemiz için ise mahalle bazında tsunami risk analizi ve eylem planı raporlarını hazırlayıp paylaştık. Farkındalığı arttırmak için yönlendirici tsunami tabelaları ve bilgi panolarının montajını yapıyoruz.

Özlem Tut - İBB Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanı

Toplanma merkezleri açısından son durum nedir?
Jandarma Genel Komutanlığı ve AFAD ile birlikte İstanbul Afet Sonrası Tahliye, Yerleştirme ve Hayatın Sürdürülebilirliğinin planlanması çalışmalarına devam ediyoruz. 5 bin 599 adet acil toplanma alanı, 130 adet çadır alanı, 28 adet hayvan barınağı, 36 adet kültür ve mali değer tahliye alanı, 197 adet transfer alanı belirlendi, coğrafi bilgi sistemlerine işlendi ve AFAD’ a teslim edildi. İstanbul dinamik bir şehir olduğu için toplanma ve barınma alanlarının düzenli takibi ve güncellenmesi gerekmekte.

İstanbul’un tamamen beton bir şehre dönüşmesi, aldığı tahribat, rant alanına dönüşmesi… İstanbul artık kaybedilmiş bir şehir noktasına geldi mi?
İstanbul’un en önemli gündemi deprem iken ve bu gerçek karşısında yapıların yenilenmesi gerekmekte iken geçen uzun süre içerisinde etkin bir çalışma ne yazık ki yürütülmemiştir.

Yapılan çalışmalar çoğunlukla öncelikli müdahale alanlarının dışında, zemin ve yapı güvenliği açısından fazlaca risk içermeyen bölgelerde; yoğun yapılaşma getiren yatırım projeleri olarak kalmıştır. Ya da mülk sahiplerinin bireysel çabalarıyla binalarını yeniledikleri riskli yapı süreçleri olmuştur.

***

Fatih, Avcılar, Bakırköy…

Depremde en çok nerelerde, hangi birimlerde kaos yaşanabileceği yönünde tahminleriniz var mı? Acil bakılmalı dediğiniz noktalar neresi?
Deprem senaryolarında, fay hattına yakın, yeterli mühendislik hizmeti almamış yapılardan oluşan ve zemin yapısının zayıf olduğu bölgeler en büyük hasarı alacak. Bu bölgeler Haliç’in batısı ve TEM otoyolunun güneyindeki ilçeler; Fatih, Bayrampaşa, Güngören, Avcılar, Zeytinburnu, Esenyurt, Bahçelievler, Küçükçekmece, Beylikdüzü, Esenler, Bakırköy, Bağcılar, Büyükçekmece. Öncelikle bu bölgelerde, ardından İstanbul genelinde deprem anında ve sonrasında en önemli konular iletişim ve ulaşım olacak.