Sahte belgeyle ‘denklik’ oyunları

Mustafa KÖMÜŞ

YKS’nin sonuçlanmasının ardından tercih maratonu başladı. İstediği bölüm ya da üniversiteye girme hakkı elde edemeyen öğrencilerin bir bölümü ise çareyi Bulgaristan, Makedonya, Kosova gibi ülkelerde arıyor. Kabul şartlarının çok kolay olabildiği bu üniversitelerde öğrenciler büyük bir riskle karşı karşıya: Denklik sorunu. Öğrenciler iyi bir araştırma yapmadan girdikleri bu üniversitelerden geçersiz bir diplomayla mezun olabiliyor ya da adaylar gereken koşulları bilerek yerine getirmiyor. Sahtecilik ve usulsüzlük yapabiliyor. YÖK verilerine göre 1998’den bu yana 5 bine yakın diplomanın denklik başvurusuna ret yanıtı verilmiş. Denklik verilmeyenler arasında Ukrayna, Makedonya, Bosna Hersek, Bulgaristan ve Rusya Federasyonu’ndaki çok sayıda üniversiteden alınmış diploma var. Ret gerekçeleri arasına sahte belge, eğitim görülen ülkede yetersiz kalış süresi, örgün eğitim denilmesine rağmen açık öğretim eğitiminin alınması ya da teamüllere aykırı yatay dikey geçişler yer alıyor.

Bu noktada adayların yurtdışında eğitim görecekleri üniversiteleri dikkatli araştırmaları, bir şirket aracılığıyla başvuru yapacaklarsa şirketleri iyi araştırmaları gerekiyor. 1998 yılından bugüne kadar toplam 4 bin 875 kişinin diploma denklik başvurusu reddedildi. Son üç yıla bakıldığında ise 2020 ‘de 433, 2021’de 532, 2022’nin 7 ayında 324 ret kararı verildi.

DENKLİK VERİLMEMESİNİN 4 KRİTİK NEDENİ

Kayıtlara göre denklik verilmeyen diplomalara ilişkin sorunlar 4 noktada toplanıyor;

1. Sahte belge: Özellikle Ukrayna, Makedonya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Rusya Federasyonu ülkelerinden her türlü sahte belge ile başvuru yapılıyor. YÖK’e sunulan belgelerin içeriğinin gerçekliği konusunda sorunlar yaşanıyor.

2. Akademik teamül, etik ve mevzuata aykırı yatay ve dikey geçişler: Kendi imkânı ile yurtdışı üniversitelerine gidenler Türkiye’deki yatay ve dikey şartını ihlal ederek Kuzey Kıbrıs üniversitelerine yatay geçiş yaparak denklik talep ediyor. Sunmaları gereken sınav belgelerini ibraz edemiyorlar ya da doğruluğu şüpheli sahte belge temin ediyorlar.

3. Eğitim görülen ülkede yetersiz kalış süresi: Bosna Hersek, Makedonya, Kosova gibi ülkelerdeki başvuruların ret gerekçesini özellikle eğitim dönemi içinde o ülkede bulunma ve örgün öğretimde eğitime devam etme şartını yerine getirmeyen başvuru sahipleri oluşturuyor. Özellikle Hukuk alanında bu durum görülüyor.

4. Gıyabi, açıköğretim sonucunda alınan diplomalar: Azerbaycan, Rusya Federasyonu, Ukrayna gibi ülkelerden gelen bu başvurular reddediliyor. Bu kişiler ise örgün eğitim aldığını iddia ediyor ancak yurt dışı giriş çıkış belgesi sunamıyorlar.

ÇOK SAYIDA YARGI KARARI VERİLDİ

Denklik başvurusu reddedilen örneklerden birkaçı şöyle:

•Bir öğrenci YÖK tarafından akademik derece vermeye yetkili kurum olarak tanınmayan ve İtalya’da faaliyet gösteren bir kurumdan diploma aldı. Denklik başvurusu reddedildi. Danıştay Sekizinci Dairesi başvuru sahibinin mezun olduğu kurumun YÖK tarafından tanınmadığı gerekçesi ile işlemi hukuka uygun buldu.

•Bir öğrenci Kosova’da bulunan bir yükseköğretim kurumuna kendi imkânı ile kayıt oldu ve burada bir yıl öğrenim gördükten sonra Kuzey Kıbrıs’ta bulunan bir yükseköğretim kurumuna usule aykırı şekilde yatay geçiş yaptı. Buradan diploma aldı ama başvurusunu YÖK reddetti.

•Ukrayna ve Azerbaycan gibi ülkelerde devam zorunluluğu bulunmayan öğrenim programında alınan diplomaların denklik başvurusu reddedildi. Açılan davalarda, öğrenimin fiilen takibi gereken alanlarda bu şekilde diploma alınmasının usule aykırılık teşkil ettiği ve adayların mezun olduğu program türünün tam karşılığının Türkiye’de bulunmadığı gerekçeleri ile YÖK’ün işlemleri hukuka uygun bulundu.

DENKLİK NASIL VERİLİYOR?

YÖK şu koşullarda denklik veriyor:

•YÖK tarafından belirlenmiş sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının ilk 1000 dilimindeki üniversitelerden alınması.

•YÖK’ün tescil yetkisi verdiği ya da tescil yetkisini kabul ettiği uluslararası kalite güvencesi kuruluşları tarafından akredite edilen programlardan alınmış olması.

•Kılavuzda yer alan yurt dışı programına yerleştirilmiş veya bu programlara yerleştirilen en son öğrencinin aldığı puanı alarak aynı yıl aynı programa kayıt yaptırması gerekiyor.

•Tıp doktorluğu, hukuk, öğretmenlik gibi alanlardan mezun olanlar sınava, eksik ders tamamlama ya da staja tabi tutuluyor.

YILDA 4-5 BİN DENKLİK VERİLİYOR

2015 yılından bugüne denklik verilen öğrencilerin sayısı ise şöyle: