Saray, sansürde vites yükseltti

Nisa KÜÇÜK

İfade özgürlüğünü ortadan kaldıran adımları çekinmeden atan iktidarın medya üzerindeki baskısı da her geçen gün artıyor. Medyanın büyük bölümünü kontrolü altına alan iktidar, kontrol edemediklerini de yargı kararları ile engellemeye çalışıyor. AKP, bunun için en yaygın olarak erişim engeli yasakları yöntemini kullanıyor. Anayasa Mahkemesi'nin aksi kararlarına karşın pervasızca uygulanan erişim engeli yasağı, son olarak Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Yardımcısı Şuayip Birinci’nin çift maaşlı bürokratlar arasında yer aldığı haberi hakkında alındı. Ankara 1’inci Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilen erişim engeli kararında, “İçeriklerde, talep edenin itibarı ve saygınlığının zedelenmesine neden olacak paylaşımların olduğu" öne sürüldü.

20 yıllık iktidarının büyük bir bölümünde sansüre başvuran AKP, basın özgürlüğüne karşı her geçen gün daha fazla tahammülsüzleşiyor. Anayasa Mahkemesi, Ekim 2021 ve Ocak 2022 tarihlerinde verdiği iki ayrı kararda, basın yayın organlarında yayımlanan haberler için verilen erişim engelleri hakkında, “ifade ve basın hürriyetleri ile etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine” hükmetti. Bu kararlara rağmen yerel mahkemeler, erişim engeli kararlarını vermeye devam ediyor. Son olarak Medya Araştırmaları Derneği (MEDAR), “Sosyal Medya Yasasının Basın Özgürlüğü Üzerine Etkileri İzleme Araştırması” başlıklı raporunda, bu konuya değindi. Raporda, 2020’nin Ekim ayında yürürlüğe giren 5651 sayılı, “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun"un güncel halinin basın özgürlüğü üzerine etkileri araştırıldı. Araştırma kapsamında Ekim 2020, Ekim 2021 tarihleri arasında 36 haber mecrası tarandı ve kaldırılması talep edilen içeriklerin konusu, kaldırma taleplerinin kaynakları, gerekçeleri ve kurumlara göre dağılımları incelendi. Rapora göre bir yıllık dönemde bin 197 adet içerik kaldırma kararı verilirken bunların büyük çoğunluğunun “yolsuzluk ve usulsüzlük” ile “görevin kötüye kullanılması” konulu haberlerle ilgili olduğu belirtildi.

İktidarın yargı yoluyla aldırdığı tartışmalı kararları BirGün’e değerlendiren Alternatif Bilişim Derneği Başkanı Avukat Faruk Çayır, 2021 yılında İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkındaki Kanun’da yapılan değişikliğin sansürü artırdığını kaydetti. Düzenleme ile birlikte erişim engelinin yanında içeriklerin arama motorlarından ve web sitelerinden çıkarıldığını da kaydeden Çayır, “İktidarın bu maddeyi sansür olarak kullanabileceğinin farkındaydık. Erişim engeli gelen içerikler çoğunlukla siyasiler ve yakınlarıyla ilgili haberlerle ilgiliydi” dedi.

HAKKIN KÖTÜYE KULLANIMI VAR

Kanundan kaynaklı hakkın kötüye kullanıldığını belirten Çayır, şunları söyledi:

"Bu durum şeffaflığı ve toplumsal bellek yaratmayı engelleyen bir hale dönüştü. İçeriklerin kaldırılmasıyla halkın haber alma hakkı da engellenmiş oluyor. Hukuki bir mekanizma olmadığı gibi denetleme alanında da işlevsel bir mekanizmanın olmadığını görüyoruz. Erişim engeli getirilmek istenen haberler, Sulh Ceza Hakimleri tarafından detaylı olarak incelenmeli. Detaylı incelemenin ardından da Sulh Ceza Mahkemeleri’nin kararlarına ilişkin bir denetim mekanizmasının oluşturulması gerekiyor. Böyle bir işleyiş olmadığı için her başvuranın talebi kabul ediliyor. Siyasilerin ve yakınlarının başvurularının ardından ‘Kişilik haklarını ihlal edilmesi’ gerekçesiyle haberlere erişim engeli ve arama motorlarından kaldırılması kararı çıkıyor. Bu çok kolay bir hale dönüştü. Her başvuranın kişilik haklarının ihlal edildiğini düşünmemiz mümkün değil. Bir de siyasi kişilikler ve yakınlarıyla ilgili bu kararın çıkması kamu açısından önemli. Bu tarz haberlere ulaşabilmesi kamuoyunun en doğal hakkı.”

ACİLEN DENETİM YAPILMASI GEREKİYOR

“Anayasa Mahkemesi’nin İnternet Kanunu’yla ilgili pilot uygulaması var. Bu kanunun sistematiğinin ve erişim engellerine ilişkin mekanizmanın sağlıklı olmadığını vurguluyor. Anayasa Mahkemesi, bu kanunun değiştirilmesi gerektiğini söylüyor. Ülkede hukuk öyle bir hale dönüştü ki Anayasa Mahkemesi’nin bile tanınmadığını görüyoruz. Bu durum diğer taraftan toplumda ‘dezavantajlı’ grupların medyada görünümünü de azaltıyor. Dezavantajlı gruplar için korunması önemli olan haberlerin kaldırılmasıyla ilgili Sulh Ceza Mahkemeleri'nin bir denetim yapması gerekiyor.”

***

Erişim engelleri bitmek bilmedi

Anayasa Mahkemesi’nin özgürlük ihlali olarak değerlendirdiği erişim engeli kararı alınan haberler ve yayımlandıkları medya organları şöyle:

• BirGün - "Hasankeyf taşıma ihalesi iptal edildi, bakanlık soruşturma açtı"
• Gazete Duvar - "Yunan olmak da ayıp değil Pontus da...", "Haydar Baş'ın başı neden belada"
• Diken "CHP'nin istismar araştırması teklifine yanıt: Mümkün değil"
• •Sol.org.tr - "Kolejlerle ilgili şikayetler artıyor, hem emekçilerin parası ödenmiyor hem velilerin"
• Artı Gerçek - "Gıda sahtekarlığından 15 kez ceza alan kişi Tarım Kredi marketlerinee genel müdür olarak atandı"
• Cumhuriyet - Çiğdem Toker’in "Ferhat Tepe dosyası neden kapatıldı? yazısı

ENES KARA’NIN İNTİHARI: Kaldığı cemaat yurdunda gördüğü baskıları, gelecek kaygısını anlattıktan sonra yaşamına son veren Enes Kara hakkındaki haberler hakkında babası Mehmet Kara’nın kişilik haklarını gerekçe göstererek yaptığı başvuru sonucunda erişim engeli kararı verildi.

SAHTE DİPLOMA: Cumhurbaşkanı Başdanışmanı, Gençlik ve Spor Bakan Yardımcısı ve eski Vakıfbank Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı eski Milli güreşçi Hamza Yerlikaya'nın lise diplomasının gerçek olmadığı hakkında yapılan haberler ve paylaşımlar engellendi.

AKP MİLLETVEKİLİNE DOLANDIRICILIK SUÇLAMASI: AKP Van Milletvekili Osman Nuri Gülaçar hakkında ‘Dolandırıcılık yapmak ve yurttaşı mağdur etmek‘ iddialarını konu alan haberlere erişim engeli getirildi.

PEKER’İN İDDİALARI: Yayınladığı videolarda siyasiler ve kamuoyunun yakından tanıdığı isimler hakkında iddialarda bulunan suç örgütü elebaşı Sedat Peker’in açıklamaları ile ilgili haberlere erişim engeli