Sıcak hava dalgalarının sebebi nedir?

Emma Hill - Ben Vivian

Temmuz ayı Avrupa’da kıta çapında yaşanan sıcak hava dalgalarıyla geçti. Bilhassa İtalya’da aşırı yükselen sıcaklıklar 40-450’yi gördü. 2021 yılında Sicilya’da ölçülen 48,80’lik rekor sıcaklığın bu sene geçilmesi mümkün.

“Belirli bölgelerde, uzun süre, istisnai derecede yüksek sıcaklıkların oluşması” şeklinde tanımlanan sıcak hava dalgaları, oldukça tehlikeli hale gelebiliyor. Avrupa kıtası geçmiş yıllarda birçok sıcak hava dalgası yaşadı. 2003 yılında yaşanan sıcak hava dalgasında 70 bin erken ölüm yaşandığı düşünülüyor. 2022’de yaşanan diğer bir sıcak hava dalgasında ise ölüm sayısı 62 bin olarak gerçekleşti.

Şu an yaşadığımız sıcak hava dalgasına, Cerberus adı verilen yüksek basınç dalgası sebep oluyor. Sıradan meteorolojik olaylar olan yüksek basınç sistemleri, atmosferin üst tabakalarından alçalan havanın, kuru, hareketsiz ve bulutsuz hava koşullarına sebep olması ile oluşuyor.

Yüksek basınç sistemleri yavaş hareket ediyor ve günlerce, hatta haftalarca sürebiliyor. Geniş bölgelere yayılıyor ve neredeyse kalıcı hale gelebiliyorlar. Sahra çölü gibi sıcak bölgelerde kalıcı hale geldiklerinde daha da yüksek sıcaklıklara sebep oluyorlar çünkü sıcak havayı daha da ısıtıyorlar.

Temmuz ayı boyunca Avrupa’yı etkisine alan yüksek basınç sisteminin iki hafta kadar sürdükten sonra dağılarak sona ereceği düşünülüyor.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ROLÜ

Yüksek basınç sistemlerinin etki bölgesi geçtiğimiz yıllarda genişledi ve etkileri kuzey bölgelerde hissedilir oldu. Sıcak hava dalgaları gibi tekil olayları doğrudan iklim değişikliği ile bağdaştırmak güç. Fakat sıcaklıklar arttıkça atmosferdeki hava akımlarında da değişimler gözlüyoruz ve bu değişimler Avrupa’da aşırı yüksek sıcaklıkları ya da kuraklıkları sık görülür olaylar haline getirebilir.

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin yürüttüğü bir araştırma, bu eğilimleri teyit ediyor. Elde edilen veriler, 1950’li yıllardan bu yana aşırı iklim olaylarının sıklığında ve yoğunluğunda artış olduğunu gösteriyor. Avrupa’daki sıcak hava dalgalarını ele alan diğer bir araştırma ise, bu tür olaylarda son 20 yılda artış olduğunu ortaya koyuyor.
2022 yazında Güney Avrupa’da ölçülen sıcaklıklar ortalamanın üzerindeydi ve 40°C’yi aştı. AB Kopernik İklim Değişikliği Ajansı, bu sıradışı koşulları iklim değişikliği ile bağdaştıran bir araştırma yayımladı ve büyük olasılıkla daha sık, yoğun ve uzun süreli hale gelecekleri öngörüsünde bulundu.

YARATTIĞI TEHLİKELER

Sıcak hava dalgaları insan sağlığı açısından çeşitli tehlikeler barındırıyor. Baş ağrısı veya baş dönmesi gibi semptomlara yol açabilen güneş çarpmasının yanı sıra, solunum ve dolaşım sistemlerimizde de olumsuz etkiler yaratabiliyorlar.

Şu an yaşadığımız sıcak hava dalgasının yol açtığı sorunlar şimdiden haberlerde yer buldu. İtalya’da çalışan bir yol yapım işçisi yaşamını yitirdi. İspanya ve İtalya’da çok sayıda güneş çarpması vakası yaşandı. İtalya Sağlık Bakanı sıcak hava dalgası yaşanan bölgelerdeki vatandaşlara günün en sıcak saatlerinde güneşten kaçınmalarını, bol sıvı tüketmelerini ve alkol tüketiminden kaçınmalarını önerdi.

Fakat sıcak hava dalgalarının olumsuz etkileri, bireysel sağlık sorunlarının ötesine geçiyor, toplumsal ve ekonomik sorunlar doğuruyor. Aşırı sıcaklar yollar zarar verebiliyor, hatta demiryollarının genleşerek bükülmesine sebep olabiliyor.

Yüksek ısıyla birlikte su rezervlerinin azalması elektrik üretiminde, tarım alanlarının sulanmasında ve içme suyu tedariğinde sorunlar yaratabiliyor. 2022’de yaşanan sıcak hava dalgası esnasında Fransa, nükleer enerji santrallerinin üretim kapasitesini azaltmak zorunda kaldı çünkü soğutmada kullanılan nehirlerin su seviyesi azalmış, su sıcaklığı artmıştı. Araştırmalar, sıcak hava dalgalarının ekonomik büyümeyi dahi olumsuz etkileyebildiğini gösteriyor. Bu tür olayların son on yılda Avrupa’nın ekonomik büyümesini yüzde 0,5 azalttığı hesaplanıyor.

Devletlerin bir an önce harekete geçmeleri ve sera gazı salımını azaltacak eylemler hayata geçirmeleri şart.

Fakat şunu gözden kaçırmamalıyız; sera gazı salımını bir günde tamamen durdursak bile küresel ısınma devam edecek. Bunun sebebi, okyanuslarımızın şimdiden ısınmış ve ısıyı hapsetmiş olmaları. Küresel ısınmanın hızını yavaşlatmak bizim elimizde fakat ne yaparsak yapalım, iklim değişikliğinin sonuçlarını gelecekte yaşamaya devam edeceğiz.

Çeviren: Fatih Kıyman
Kaynak: The Conversation