Sıcakla gelen tehlike: Besin zehirlenmesi

Yaz mevsimi sıcakların artmasıyla beraber bakterilerin de çoğaldığı bir mevsimdir. Diyetisyen Ayşegül Yılmaz’ın, Gaia Dergi’ye yazdığı bu yazıda, çoğalan bakteriler ve beraberinde gelen besin zehirlenmesine dair geniş ve yararlı bilgiler yer alıyor. Yılmaz, söz konusu bakterilerden korunmanın yollarını da açıklıyor ve şunları söylüyor:

“Yaz mevsimi bize sadece şahane sebze meyveler sunmaz. D vitamini depolarımızı daha rahat doldurmamızı, suyla daha uzun süre temas etmemizi, doğaya giydirdiği renkleri ile ruhumuzu doyurmamızı da sağlar. Ama öte yandan sağlığımıza zarar verebilme potansiyeli olan bazı bakterilerin daha hızlı üremesi ve çoğalması yine bu mevsimdedir.
Kirlenmiş herhangi bir yiyecek ya da içeceğin tüketimi sonucu oluşan enfeksiyon veya zehirlenme durumuna besin zehirlenmesi denir. Yaz aylarında enfeksiyon hastalıkları polikliniklerine başvuran hastaların büyük bir kısmını besin zehirlenmeleri oluşturur. Çoğu zaman önemsenmediği ve bu nedenle de bildirilmediği için toplumlardaki gerçek görülme sıklığı bilinmez.

Genellikle hafif seyirli ve kısa süreli hastalıklar olmalarına karşın, zehirlenmeye sebep olan besin ve kişiye özgü bazı faktörler, zehirlenmenin sebep olduğu hastalığın daha ağır seyretmesine hatta ölümcül olmasına yol açabilir. Besin kökenli hastalığa herkes yakalanabilir ancak bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler yani bebekler, çocuklar, yaşlılar ve hamileler bu duruma daha duyarlıdır.

Çok sık olmamakla birlikte gıda zehirlenmesine kimyasallardan gelen toksinler veya böcek ilaçları da neden olabilir. Ancak en sık zehirlenme nedeni olan bakteriler ve toksinleridir. Şimdi bakterilerden korunmak için neler yapmak gerekir onlara bakalım:

»Her türlü gıda maddesini satın alırken etiket bilgisini okuyun. Üretim, son kullanma tarihi, ambalaj bütünlüğü ve saklama koşullarına dikkat edin.

»Besinleri güvenilir yerlerden satın alın. Özellikle yaz aylarında dışarıda ve açıkta satılan yiyeceklerden uzak durun.

»Soğuk gıdaları raflarından alışverişin sonunda alın.

»Yumurtayı satın alırken çatlak olmamasına dikkat edin ve kullanmadan önce mutlaka yıkayın.

»Çiğ ve pişmiş besinleri birbirine temas etmeyecek şekilde üzerleri kapalı olarak muhafaza edin.

»Zararlı bakterileri öldürmek için eti doğru şekilde çözüp pişirdiğinizden emin olun ve çiğ ve yemeye hazır gıdalar için farklı kesme tablaları kullanın.

»Güvenilir kaynaklardan su alın. Kaynağından emin olamadığınız suyu tüketmek durumunda kalırsanız muhakkak kaynattıktan sonra tüketin.

»Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünlerini kesinlikle kullanılmayın.

»Yemekleri kızartmak yerine eşit sıcaklıklarla pişiren fırında zgara olarak tercih edin. Eğer pişirme uyguladığınız besinin her tarafındaki sıcaklık 70 dereceye ulaşamazsa bakterilere üreme alanı kalır.

»Pişirip, daha sonra tüketeceğimiz yemekleri oda sıcaklığında tezgâh veya ocak üzerinde asla 2 saatten fazla soğumaya bırakmayın. Havanın çok sıcak olduğu durumlarda ise bu sınır 1 saat olmalı.

»Pestisit ve böcek ilacı nedeniyle zehirlenmeye maruz kalmamak için çiğ olarak tüketilen meyve ve sebzeleri sirkeli suda 5 dakika beklettikten sonra akan bol su ile yıkayın ve öyle tüketin.

»Konserve satın alırken, alt ve üst kapakları şişkin, kutusu hasar görmüş, kapağı gevşemiş ve son kullanma tarihi geçmiş olmamasına dikkat edin. Konserve yiyecekleri tüketmeden önce bir miktar ısıtın.

»Isıtılan yiyeceklerin kaynayana kadar ısındığından emin olun ve yiyecek hazırlamadan veya yemeye hazır gıdalara dokunmadan önce ellerinizi yıkayın. Bir kereden fazla tekrar ısıtma işlemi yapmayın. Eğer yemek yeniden ısıtılacaksa yiyeceğiniz kadarını ısıtın.

»Tahıl, kuru baklagil gibi kuru gıdaları nemli ortamlarda bekletmeyin. Kuru ve serin ortamlar bu besinlerde bakteri üremesini engeller.

»Çiğ et sularının diğer gıdalarla temas etmesine engel olun ve evcil hayvanları tezgâhlardan ve yiyeceklerden uzak tutun.

»Mutfakta kullanılan bezler, tutaçlar ve süngerler mikropların bir yerden başka bir yere taşınması için en iyi araçlardır. Bu yüzden her kullanım sonrası bezleri dezenfekte edin, ıslak ve sıkılı halde bırakmayın.

***

Besin zehirlenmesi oluşmuşsa ne yapılmalı?

Sık görülen gıda zehirlenmesi türlerinin çoğunda 24-48 saat içinde zehirlenmenin neden olduğu belirtiler hafifler ya da ortadan kalkar. Ancak bazı gıda zehirlenmelerinin ciddi sorunlara neden olabileceğini unutmayın.

»Kusma ve ishal şikâyetlerinin başlamasını takiben 24 saat içerisinde kesinlikle bulantı ve ishali önleyici ilaçlar kullanılmamalıdır. Bu tablonun vücudun toksinlere karşı verdiği tepki olduğunu unutmayın.

»İshal ve kusmayı arttıracak diye hiçbir şey yiyip içmemek yapılacak en büyük yanlıştır. En iyi İshal tedavisi dinlenmek ve bol miktarda sıvı ( temiz içme suyu, ayran, maden suyu, şekersiz çay vb.) tüketmektir. Sıvı alımına özen gösterin.

»İshal geçene kadar yoğurt, haşlanmış pirinç veya pirinç lapası, yağsız yayla çorbası, haşlanmış patates gibi besinler tüketin. Bağırsak hareketliliğini arttıran kayısı, incir, üzüm, erik, karpuz çiğ sebze, gibi posalı besinleri tüketmeyin.

»Belirtiler hafiflemiyorsa, şiddetleniyorsa, dışkıda kan görülüyorsa, ishal 5 günden uzun (çocuklarda 2 gün) sürdüyse, baş dönmesi varsa, ateş varsa ve kusma 2 günden uzun sürdüyse, vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna giderek profesyonel yardım alın.