Silah kullanımı sorun değilmiş

Umut SERDAROĞLU

Son yıllarda darp ve şiddet olaylarına konu olan bekçiler ile ilgili kanunda Anayasa Mahkemesi (AYM) 7 maddenin iptaline karar verdi. Kararda en göze çarpan çarşı ve mahalle bekçilerinin “el ile dıştan arama” ile gösteri yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla “önleyici tedbir alma” yetkisi veren düzenlemenin iptali oldu. İptal edilen maddeler arasında ayrıca, “halkın sükun ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri engelleme görevi", "emniyet ve asayişin gerektirdiği durumlarda haftalık 40 saat olarak belirlenen çalışma süresinin haftada bir gün istirahat verilmek kaydıyla artırılabilmesi" de yer aldı.

Ayrıca AYM, kanunda yer alan "Emniyet ve jandarma teşkilatlarında istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçilerinin amirleri, meslek hiyerarşileri içinde tespit edilir" hükmünü de "çarşı ve mahalle bekçilerinin talimat alacağı, işlemlerini hukukilik ve yerindelik bakımından denetleyecek, düzeltecek, iptal edecek, disiplin, atama, terfi işlemlerini yapacak amirlerin kimler olduğunun kuralda tespit edilmediği" gerekçesiyle iptal etti.

7 maddeyi iptal eden AYM, yasanın "zor ve silah kullanma yetkisi" başlıklı 9'uncu maddesindeki silah kullanma yetkisinin iptali talebini oybirliğiyle reddetti. Yine bekçilerin kişileri makul bir sebep halinde "topluma yönelik muhtemel bir tehlikeyi önlemek" amacıyla durdurabilme ve kimlik sorma yetkisini Anayasa'ya aykırı bulmadı. 

İPTALLER YETERLİ DEĞİL

Geçen yıl Kadıköy’de bekçiler tarafından keyfi olarak darp edilen ve ters kelepçe ile karakola götürülen Avukat Mürsel Ünder AYM kararının olumlu olduğunu ancak bu kararların bekçilerin keyfi hareketlerini engellemeyeceğini savundu. Kararı değerlendiren Ünder şunları söyledi:

“Son zamanlarda bekçiler hakkında çok fazla şikâyet geliyordu. Şikâyetler arasında ‘kadınların özel bilgilerini alma’, ‘keyfi darplar ve keyfi engellemeler’ vardı. Bekçilik kurumu teorik olarak polisin yardımcı gücü olarak tanımlanıyordu ama son zamanlarda bu tür fevri hareketler belirlenen tanımın önüne geçmişti. Bekçilerin görev tanım ve sürelerinin nerelerde sınırlı olduğunu hakkındaki soru işaretlerini gidermek için AYM böyle bir karar aldı.”

Kararın keyfi müdahalelerin önüne geçmeye yetmeyeceğinin altını çizen Avukat Ünder, “Benim de mağdur olduğum ‘kimlik sorma’ meselesiyle ilgili bir sınırlama getirilmemiş. Aynı zamanda suç işlediği iddia edilen bir kişinin kaçması durumunda silah kullanma yetkileri de iptal edilmedi. Özellikle kolluk kuvvetlerinin işlediği suçlarda ‘kaçtığı için vurdum’ savunması çok fazla görülüyor. Bunlar hâlâ görev tanımları içinde yer alırken keyfiliği ortadan kaldıramaz” dedi.

EĞİTİME ÖNCELİK VERİLMELİ

Bekçilerin paramiliter bir güç olma eğiliminde olduğunu ve eğitim şartı konmadan bunun değişmeyeceğini ifade eden Ünder şöyle devam etti:

“Bekçiler eğitim almadan göreve başlıyor. Bu büyük bir problem. Bekçilik eğitiminin tanımlanmış olması gerekiyor. Bekçilik kurumu şu anda her alanda sahaya çıkabilecek ve paramiliter hareketler yapabilecek bir örgütlülük durumunda. Eğitimden geçmeleri buradaki riskleri azaltacaktır.”

Bekçilerin İçişleri Bakanlığı’na bağlı olduğunu hatırlatan ve gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiğini söyleyen Ünder, “Bekçilik kurumu son derece başıboş bir organizasyon haline gelmiş durumda. Bu sıkıntılar daha fazla büyümeden geri kalan düzenlemelerin de bir an önce yapılması gerekiyor” ifadelerini kullandı.

***

ONLARCA ŞİDDET OLAYI

Bekçiler, “Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu”nun yürürlüğe girdiği 2020 yılından bu yana birçok şiddet ve darp olaylarına konu oldu. Doktordan depremzedeye yurttaşları “talimata uymadığı” gerekçesiyle darp eden bekçiler kamuoyu tarafından da sıkça eleştirildi. Basına yansıyan darp olaylarından bazıları ise şu şekilde:

•Pandemi döneminde bekçiler birçok bölgede yurttaşa yönelik keyfi şiddet uyguladı

•İzmir Alsancak’ta sohbet eden üç trans kadına saldırıp gözaltına aldılar.

•Trafik kontrolünden kaçan gencin bu nedenle polis tarafından darbedilmesini izlemekle yetindiler.

•Bekçi, kardeşleriyle birlikte önce doktoru darp etti, daha sonra hastanenin acil bölümünün altını üstüne getirdi.

•Akrabasının evinden eşyaları çıkarmak isteyen bir depremzede darp edildi, hakaret edildi ve ters kelepçe takıldı.

***

‘PARALEL YAPI’ DENİLEREK AYM’YE BAŞVURULMUŞTU

Bekçilere verilen yetkilerin Anayasa'ya aykırı olduğu görüşünde olan CHP, 18 maddelik kanunun 5, 6 ve 7’nci maddelerindeki yedi düzenlemeye itiraz etmiş ve maddelerin iptali için AYM’ye başvurmuştu. Dönemin CHP İstanbul Mileltvekili İbrahim Kaboğlu, Bekçilere tanınan geniş ve keyfiliğe açık yetkiler, devletin ahlak polisliği yapması ve bireylerin hayat tarzına müdahale etmesi riskini içermektedir. Teklifteki birçok düzenleme; hukuki belirlilik ve güvenlik ilkelerine aykırıdır ve keyfi durumlar yaratmaya elverişlidir” demişti.