Şirketler pastadan bir çatal uzattı

Mustafa BİLDİRCİN

Depremlerin ardından afet bölgelerine bağış toplanması amacıyla yapılan “Türkiye Tek Yürek” programı, şirketlerin reklam yarışına dönüşürken kamunun ihale kayıtları, şirketlerin bağışlarının kazançlarının yanında devede kulak kaldığını ortaya koydu. Toplam 3 milyar TL bağış açıklayan Cengiz Holding, Dünya Bankası’nın 2020 rakamlarıyla 42,1 milyar TL’lik kamu ihalesi aldı ve 30 kere vergiden muaf tutuldu.

Toplam 950 milyon TL bağış yapan ve 36,6 milyar TL’lik kamu ihalesi alan Kalyon’a ise 19 kere vergi istisnası sağlandı. 100 milyon TL bağış yapan Limak'ın ise geçen yıl AKP'li Bursa Büyükşehir Belediyesi'nden aldığı ihale bile bu tutarın üstünde. Limak da Kalyon gibi 19 defa vergiden muaf tutuldu.

KAMU İHALELERİNİN GEDİKLİSİ CENGİZ’E

Bağış kampanyasına 3 milyar TL’lik katkıda bulunan Cengiz, Dünya Bankası’nın 2020 yılında açıkladığı ve kamudan en fazla iş alan müteahhitlerin sıralandığı listeye göre, 42,1 milyar TL’lik sözleşme imzaladı. Cengiz'in tek başına ya da iş ortaklığı yoluyla aldığı kamu ihalelerinin yalnızca ikisinde açık ihale yöntemi kullanıldı. Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre, Cengiz İnşaat için toplam 30 kez vergi, resim ve harç istisna belgesi düzenlendi. Cengiz İnşaat’ın 2005-2009 yıllarına ait 424,4 milyon TL’lik vergi cezası affedildi.

Cengiz Holding’in AKP döneminde hayata geçirdiği projelerin pek çoğu yurttaşların ve çevrecilerin de tepkisine yol açtı. Holdingin havalimanları ve elektrik dağıtım yapım işlerini de içeren öne çıkan projelerinin ihale bedelleri kayıtlara şöyle yansıdı:

İstanbul Havalimanı: 58 milyar 890 milyon TL (İş ortaklığı)

İstanbul Avrupa Yakası Boğaziçi Elektrik Dağıtım: 3 milyar 626 milyon TL

İstanbul Taksim–4. Levent Metrosu: 2 milyar TL

Ankara – İstanbul Hızlı Tren 2. Etap: 1 milyar TL

Kuzey Marmara Otoyolu: 13 milyar 600 milyon TL

Benzer bir tablo, bağış kampanyasına 950 milyon TL’lik destekte bulunan Kalyon için de geçerli. İsmi, “Beşli çete”olarak isimlendirilen şirketler arasında yer alan Kalyon, 2015-2020 döneminde 29,1 milyar TL’lik kamu ihalesine imza attı. Şirkete sağlanan vergi muafiyeti sayısı ise 19’a ulaştı. Kalyon Holding’in havalimanı yapımı, demiryolu inşaatı, deniz geçişi isale hattı, otoyollar gibi projeleri de içeren yüksek maliyetli projeleri arasında şunlar yer aldı:

KKTC Deniz Geçişi İsale Hattı: 483 milyon TL

Kuzey Marmara Otoyolu: 13 milyar 600 milyon TL

Kirazlı-Halkalı metrosu: 2 milyar 414 milyon TL

Başakşehir Stadyumu: 134 milyon 949 bin TL

Taksim Meydanı düzenleme inşaatı: 51 milyon 555 bin TL

Bağış kampanyası şovuna 100 milyon TL ile katılan Limak Holding de Cengiz ve Kalyon gibi kamudan aldığı ihalelerle abat oldu. Limak İnşaat 2011-2022 döneminde kamudan 7 milyar 728 milyon 974 bin TL’lik ihale aldı. Bu ihalelerin 5,8 milyar TL’lik bölümünü, İhaleyi istenilene verme aracı” olarak kullanıldığı gerekçesiyle eleştirilen pazarlık yöntemiyle alınan ihalelerden oluştu. Limak DSİ’den toplam maliyeti 3 milyar TL’ye yakın beş ihale aldı. Diyarbakır’a inşa edilen bin yataklı şehir hastanesinin ihalesi de 1 milyar TL’ye Limak’a verildi. Limak’ın geçen yıl haziran ayında Bursa Büyükşehir Belediyesi’nden aldığı Bursa Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (BUSKİ) elektrik alımı ihalesi bile yaptığı bağışın üstünde. 1 Ağustos 2022 ile 1 Ağustos 2023 tarihleri arasını kapsayan bir yıllık sözleşme kapsamında, Bursa Büyükşehir Belediyesi ile Limak Uludağ Elektrik arasında tam 103 milyon 841 bin 758 TL’lik sözleşme imzalanmıştı. Limak’ın da tam 19 defa vergi borcu silindi.

LİMAK HOLDİNG İHALEYE DOYMADI

Limak Holding’in AKP iktidarı döneminde devletten aldığı bazı ihaleler şöyle:

Yusufeli Barajı ve HES: 1 milyar 428 milyon TL

Sabiha Gökçen Havalimanı: 2 milyar 962 milyon TL

Çetin Barajı ve HES: 2 milyar 100 milyon TL

Adatepe Barajı: 790 milyon TL

Burgaz Barajı: 36 milyon 511 bin TL

Karacasu Barajı: 3 milyon 355 bin TL

Ankara YHT Garı : 37,5 milyon dolar

MİNAREYE KILIF HAZIRLANDI

Kamu bankaları, bağış kampanyasına milyarlarca liralık bağışta bulunurken Resmi Gazete’de dikkati çeken bir kararname yayımlandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan imzasıyla yayımlanan kararname ile bankalara, bağışlar ve yardımlar hakkındaki sınırlamalardan muafiyet tanındı. Böylelikle bankaların, “Bankalar, özkaynaklarının binde dördünü aşan bağışlarda bulunamaz” şartını aşmalarına olanak sağlandı. Kararın, bol keseden bağış yapan ve bu şartı zaten aşan bankaları mevzuata aykırı davranmaktan kurtarmak için yapıldığı öne sürüldü. Ziraat Bankası ve Vakıfbank’ın kampanyaya yaptığı bağış miktarı sırasıyla 20 milyar TL ve 12 milyar TL oldu. Ekonomistler, kampanyanın ardından yaptıkları açıklamalarda, bankaların yasal sınırların üzerinde bağış yaptığını ifade etti. En son açıklanan verilere göre, Ziraat’ın özkaynakları toplamının 168 milyar TL, Vakıfbank’ın ise 107 milyar TL olduğu belirtildi.