Sis perdesi sürüyor

Umut Can FIRTINA

Rus paramiliter örgüt Wagner’in lideri Yevgeny Prigojin’in düşen uçakta ölmesine ilişkin olay gizemini koruyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “Kaderi zor bir adamdı ve ciddi hatalar yaptı” dediği Prigojin’in Embraer Legacy 600 model jetinin ‘düşürüldüğü’ iddiaları gündeme hakim durumda. 

ABD Savunma Bakanlığı, ön inceleme raporlarına göre Prigojin’in bulunduğu özel jetin “kasıtlı patlama” sonucu düşürüldüğünü iddia etti. Bakanlık, Prigojin’in "büyük olasılıkla hedef alındığını ve olayın Putin’in kendisini eleştirenleri susturmaya yönelik uzun geçmişiyle uyuştuğunu" söyledi. Pentagon uçağa "karadan havaya füzenin ateşlendiği iddialarını doğrulayacak bilgi olmadığını" kaydetti.

PESKOV YALANLADI

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise Batı’da çok sayıda spekülasyon yapıldığını belirterek, “Elbette Batı’da tüm bu spekülasyonlar belli açılardan servis ediliyor. Bunların hepsi yalan” dedi. Olaya ilişkin soruşturma başlatıldığını hatırlatan Peskov, “Henüz resmi bir sonuç yok. Sonuçlar hazır olduğunda yayımlanacak” diye konuştu.

İngiltere Savunma Bakanlığı ise, Prigojin’in “atılgan kişiliği, hedefe ulaşma kararlılığı ve gaddarlığı nedeniyle yerine geçecek kimse olmamasının” Wagner’de istikrarsızlık yaratacağı değerlendirmesini yaptı. Dimitry Utkin ve Valery Chekalov gibi Wagner’in önde gelen isimlerinin de ölmesinin Wagner’deki liderlik boşluğunu derinleştireceği kaydedildi.

ASKERİ ELİTLERİN SABRINI TAŞIRDI

Moskova Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre, Prigojin’in öldüğü iddialarını BirGün’e değerlendirdi. Prigojin’in ölümünün “beklenen bir şey” olduğunu belirten Dürre, hem Rusya içinde hem de dışında birçok düşmanı olduğunu belirtti. Dürre, “Dışarda Ukrayna ve tüm Batı’da en nefret edilen isimlerden birisi. İçerde ilk akla gelen isimlerden birisi Putin ancak bu yanıltıcı olabilir. Çünkü kalkışmadan dolayı ne kadar kızdığını görsek de Prigojin’in Putin ile arasındaki mesele Şoygu ve Gerasimov’la olduğu kadar derin değil” dedi.

Putin’in Prigojin’e taziye açıklamasının “Senin için elimden geleni yaptım” gibi bir anlamda olduğuna dikkat çeken Dürre, şöyle devam etti: “İnsanlar Putin’in prestijinin sarsıldığı için öcünü aldığını düşünüyor. Ama kalkışma sonrası hayatını garanti ettiği kişiye ‘ihanet etmiş, sorumluluğu yerine getirememiş’ olurdu. Kalkışma sırasında Prigojin’i Şoygu’nun şerrinden Putin korudu, Moskova’ya giderse karşılaşacağı şeyler konusunda ikna etti. Ancak Rusya’daki askeri elitlerin Prigojin’e karşı büyük tepkisi vardı ve Putin karışıklık çıkmaması için sistemi karşısında almayı bıraktı. Bu noktada Putin ‘ikna edilmiş’ olabilir. Çünkü Şoygu, Rus siyasetinde Putin’den 10 yıl önce de var olan, Boris Yeltsin’in ekibinden askeri ve siyasi olarak önemli bir figür. Onun bu dengeler içindeki yeri küçümseniyor ve böyle zor bir dönemde Putin’in onu karşısına alma lüksü yok.”

DÖNÜŞÜM YA DA BERTARAF

Rusya uzmanı Dr. Burak Güneş, Prigojin sonrası Wagner’in geleceğine dair değerlendirmede bulundu. Rusya’nın ciddi bir askeri yapılanması olduğu Afrika ve diğer coğrafyalardaki etkinliğini artırmak için bu tarz paramiliter yapıları kullanmaya devam edeceğini kaydeden Güneş, şunları söyledi: ‘‘Yönetim kademesinin ölümünün ardından Wagner ya yapısal bir dönüşüm sonrası yoluna devam edecek, ya da bertaraf edilerek ‘başka bir Wagner’ yerine geçecek. Wagner’in isyan etme ihtimalini düşük gördüğünü kaydeden Güneş şunları aktardı: ‘‘Bu tarz yapıların askerleri, genelde kişisel kazançlarını ön planda tuttukları için ya terhis edilirler ya da başkaca bu tarz şirket/gruplara kaydırılırlar. Bir kısmı yargılanabilir. Bir kısmı da tamamen bu işlerden ayrılır.’’

MUHTEMEL SENARYOLAR

Prigozhin’in öldüğü henüz teyit edilmezken, olayın olası failleri ve Wagner şefinin ölümüne ilişkin farklı senaryolar ortaya atılıyor.

1 - RUS GÜÇ ODAKLARI

Söz konusu senaryolardan birisi Prigozhin’in ölüm emirinin Rusya içinden verilmiş olması. Bir yanda muhaliflerini susturma konusunda sicili kabarık olan Putin’in, tam iki ay önce Kremlin’e isyan yürüyüşü Prigozhin’i ortadan kaldırarak intikam almış olabileceği. Bir diğer ihtimal ise Rusya’da güç odaklarının çatışması. Bu noktada ise öne çıkan isimlerden birisi Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu. Zira Bahmut kuşatmasında ordunun kendisine destek vermediğini savunan Prigojin, Kremlin’e yürüyüşünden önce Şoygu hakkında hakarete varan ifadeler kullanmıştı.

2 - BATI KARIŞIKLIK İSTEDİ

Bir diğer senaryo ise Prigojin’in ABD istihbaratı tarafından öldürülmüş olabileceği iddiası. Bu senaryoya göre Putin’in “güçlü lider” imajının kırılarak, ülkedeki kontrolü kaybettiği imajı yaratılmak isteniyor olabilir. Batı’nın Putin’e olan güvenin azalmasıyla ülke içinde karışıklık yaratmayı amaçlaması da yadsınamayacak bir ihtimal olarak duruyor.

3 - KİEV ZAFER PEŞİNDE

Son olarak ise son zamanlarda “karşı saldırıya” geçtiği ifade edilen Kiev rejiminin, Ukrayna’da kendisine zorluk yaşatan Prigojin’i ortadan kaldırarak bir “zafer elde ettiğini” göstermek istediği iddiası. Aynı zamanda Ukrayna’nın Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasının 32’nci yıldönümünde çağın düştüğü gün Ukrayna askerlerinin Kırım’a askeri operasyon başlatması ve Kiev’in Rusya’ya yönelik artan saldırıları bu ihtimali güçlendiriyor. Öte yandan Ukrayna lideri Volodimir Zelenski, Prigojin’in ölümüyle ilgili “kesin alakaları olmadığını” ancak “herkesin kimin bununla alakalı olduğunu bildiğini” belirterek Putin’e işaret etmişti.