Şişli Belediye Başkanı Keskin: Belediyeyi hep birlikte yönetiyoruz

Uğur KOÇ

2003’ten 2011’e kadar Brezilya Devlet Başkanlığı’nı sürdüren Lula Da Silva’nın kurduğu İşçi Partisi, 31 yıl önce ülkenin yoksul kentlerinden biri olan Porto Alegre’de belediyeyi kazandı. Bugün ‘Katılımcı Bütçeleme’ olarak tanımlanan model, dünyada ilk kez İşçi Partisi’nin yönetimi altında bu kentte hayata geçirildi. Gelinen aşamada ise model, her biri birbirinden farklı deneyimler olmak üzere dünya genelinde 2 bin yerel yönetim tarafından uygulanıyor.

‘Katılımcı Bütçeleme’ için son dönemde Türkiye’de de adımlar atılmaya başlandı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, son günlerde katılımcı bütçe modelini hayata geçirmek üzere çalışmalar başlatırken Şişli Belediyesi’nde ‘katılımcı bütçe’ modeliiçin mayıs ayından bu yana adımlar atılıyor. İlçede, bütçe üzerinde yurttaşların söz sahibi olması için halk toplantıları düzenleniyor, temsilciler seçiliyor.

Belediyenin bir diğer projesi olan ‘Komşu Kart’ da çevreci ve yerel ekonomiyi destekleyici özelliği ile öne çıkıyor.

Her iki projeyi de Şişli Belediye Başkanı Muammer Keskin ile konuştuk.

► ‘Katılımcı Bütçe’ modelini uygulamaya koymada çıkış fikri neydi?

Seçimden önce kendi yaklaşımımızla toplumcu belediyeciliğin ne anlama geldiğini, nasıl olması gerektiğini, bu konuda ne düşündüğümüzü konuşurken bu model seçim bildirgemize yansıdı. Uzun yıllardır buna kafa yoruyorduk. Katılımcı bütçenin özü şu; mevcut halde seçmenler beş yılda bir oy kullanan insanlar olarak görülüyor. Biz ise tam tersi olarak, vatandaşlara‘gelin belediyeyi beraber yönetelim’ diyoruz.

Şişli’nin yıllık 700 milyon TL’lik bir bütçesi var. Bu bütçenin genel giderleri çıktıktan sonra kalan kısmı, mahallelerde oluşacak komiteler ile birlikte öncelikleri belirlenerek harcanacak. Dolayısıyla ‘gelin yönetime katılın’ diyoruz.

► Katılımcı bütçe dünyada ne kadar yaygınlıkta uygulamada?

Katılımcı bütçe, dünyada 2 bin belediyede uygulanıyor. Örneğin Hindistan’ın Kerala Eyaleti 300 milyon nüfuslu ve eyalette komünistler yönetimde. Dünyanın en yoksul kesimi orada; orada da uygulanıyor. Yine Tahran’ın güneyinde, Afrika’da, Paris’te uygulanıyor.

Uygulayanlardan biri de İspanya’daki Madrid Belediyesi; katılımcı bütçe için Consuladlı bir uygulama geliştirdi. Bunu da şu anda 135 belediye kullanıyor. Madrid Belediyesi, bu uygulamayı bize bağış yaptı.

► Türkiye’de bütçeyi halkla yapmaya dair deneyimler mevcut mu?

Katılımcı bütçeyi Türkiye’de daha önce Uşak il özel idaresi, Çanakkale belediyesi denemiş. Fatsa’da Terzi Fikri, katılımcı bütçeden farklı olarak toplumu yönetime katmış. Türkiye’de toplumu yönetime katma konusunda ilk örneği de Terzi Fikri denemiş.

ŞİŞLİ'DE KATILIMCI BÜTÇE

16 arkadaşımız bu işin mutfağında. Bir kısmı bizim arkadaşlarımız, bir kısmı Kent Konseyi’nden katılımcılardan oluşuyor. Bu işin bilimsel tarafında olan hocalarımız da sürecin içinde. Her mahalleye gittiğimizde bunlar bir çerçeve belirliyorlar. Ancak mahallelere gittiğimizde bizim belirlediğimiz çerçevenin ötesinde bazı talepler almaya başladık.

Örneğin çok somut bir talep; mahallelerde biz 14 yaş ve üzeri çocukları sürece katacağımızı belirlemiştik. Daha küçük yaştaki çocuklar buna itiraz etti, oy kullanma ve katılım yaşını 7’ye indirdik.

Şu anda Şişli’nin 25 mahallede oy kullanılıyor.

Gittiğimiz her mahallede bize farklı talepler geliyor. Bu proje, mahallelerde de sürekli kendini yenileyerek yoluna devam ediyor.

Mahallede komitelerde bir kadın bir erkek temsilci belirledik. LGBTİ+ bireylerin talepleri üzerine onlardan da temsilciler belirledik. Daha sonra göçmenleri de sürece dahil ettik. Ayrıca mahalleler arasında nüfus farklılıkları var. Bunun üzerine 5 bin üzeri nüfusu olan her yerden birer temsilci daha almaya karar verdik. Mahalledeki dengeyi gözetmeye çalıştık.

Bütçe komitesi bana bağlı bir komite değil; tamamen özgür, stratejik olarak düşünen ve kendini yenileyen bir komitedir.

Bu manada Güney Amerika’dakinin, Avrupa’dakinin aynısını uygulamıyoruz.

► Bütçenin ne kadarının ‘katılımcı bütçe’ye ayrılacağı belirlendi mi? Kapsam ne olacak?

Bu uygulamayı ilk kez 2022 bütçesinde kullanacağız. Bütçe çıktığında netleşecek. Şu anda bir yönerge hazırlıyoruz mahalle toplantılarımızla.

Oran, dünyada yüzde 5 ile 25 arasında. Bu sene bir anlamda pilot bir sene olacak. Eylül’de yönerge çıkıp Meclis’ten geçtikten sonra miktarı ve kullanılacak alanları belirlemiş olacağız.

25 mahallemiz var, diyelim ki 5 mahallemiz kreş istedi. 2 mahallemizde var, 3’ünde yok. En çok ihtiyaç neredeyse komite bunun kararını verecek.

► Başlattığınız süreç nasıl işliyor? Hangi aşamadasınız?

Süreci mayıs ayında başlattık. Mayıs’tan itibaren belirlediğimiz çerçeve doğrultusunda sunumlar yaptık ve şimdiye kadar toplamda 62 oturum gerçekleştirdik. Bütün sivil inisiyatifleri, vakıfları, dernekleri, hastaneleri, muhtarları, okul aile birliklerini, milli eğitimi… Bunlarla hiçbir ayrım yapmadan yuvarlak masa toplantıları gerçekleştirdik.

Onlardan aldığımız geri dönüşlerle mahallelere çıktık. Temmuz’un sonu gibi mahalle toplantılarına başladık.

Mahallelerde seçimler yapacağız. Her mahalleden bir kadın bir erkek seçilecek. 25 mahalleden gelecek 50 temsilcinin üzerine artıları da katarak 70 kişilik bir kurul oluşturacağız. Bu kurul mahallelerden gelen talepleri değerlendirecek. O talepler sıralamaya konulacak. Sonra merkez komitemiz oturup bu taleplerden öncelik olarak belirlediklerini bize iletecek. Biz de onları hayata geçireceğiz.

► Yönetim döneminin sonunda nereye ulaşmayı hedefliyorsunuz?

Kurumsallaşmayı sağlamak istiyorum. Ben veya başka bir belediye başkanı geldiğinde bunları değiştirmesin... Öyle bir şey yapalım ki, vatandaş kendi bütçesine sahip çıksın.

Dönemimin sonunda başarılı olması için, ‘Bunu başardık, artık bunu kimse geri çeviremez’ demek istiyoruz.

► Bir diğer projeniz de Komşu Kart. Bu proje de çevreci ve yerel ekonomiyi güçlendirici öğeleriyle öne çıkıyor. Komşu Kart’ta hangi aşamadasınız?

Komşu kart, çevreci ve kadınları önceleyen bir karttır. Bu kartları Şişli’deki 94 bin haneye, öncelik kadınlarda olmak üzere gönderiyoruz. ‘Evsel atıklarınızı ayıklayın, kağıt, plastik cam ve metalleri de ayrıştırın’ diyoruz. Sonra biz bu atıkları toplayacağımız zaman dilimlerini mahallelerimizle paylaşıyoruz. Bunların her birini tartarak alıyoruz ve kartlarına bunun karşılığında para puan yüklüyoruz. Bu aynı zamanda VISA özelliği olan bir kart; Türkiye’nin her yerinde geçerli. Ama biz komşularımızın özellikle küçük esnaftan alışveriş yapmalarını rica ediyoruz.

Öte yandan diyelim ki ekonomik koşullarınız iyi ve kartınızda bin TL birikti. Yine bu kartla Şişli’de bir öğrenciye burs verilebilmesini sağlıyoruz. Ayrıca bu kartla askere giden ailelere, 65 yaş üstü ve engelli vatandaşlarımıza da bu para yüklemesi yapabiliyoruz.

Buna paralel olarak bir gıda bankası kurduk. İlk kez biz bu kartla gıda bankasını da eşleştirdik.

Öte yandan kartlarımız Şişli’deki tüm özel sağlık kuruluşları ile de anlaşmalı. Veterinerlik hizmetleri de buna dahil. Komşu Kart’ı buralarda da kullanabiliyorlar.

► Proje hangi aşamada? İlçe genelinde yaygınlığı nedir?

İlk geri dönüşler muhteşem oldu. Şu anda mahalle toplantılarında en çok konuşulan ve desteklenen proje bu.

Komşu Kart aile bütçesine, ekonomiye katkı sunuyor, çevreyi koruyor. Biz şu anda İngiltere’nin çöp kutusu olmuşuz, onları ayıklıyoruz. Bu ülke kendi çöpünü ayıklasa… Milli servet. Çöp çok kıymetli bir meta.

Yılsonuna kadar bütün mahallelerimizi bitirmeyi ve Komşu Kart uygulamasını yaygınlaştırmayı planlıyoruz.

ATIK KAĞIT İŞÇİLERİNE KOOPERATİF

Öte yandan atık kağıt toplayıcıları var mesela. Onları bir araya getirip bir kooperatif kuruyoruz. Arkadaşlarımız şu anda çalışmasını yapıyoruz.

Eskişehir’de Tepebaşı Belediye Başkanı Ahmet Ataç’ın geliştirdiği bir proje bu. Atık kağıt işçilerinden bir kooperastif kurmuş. Biz de ondan etkilenerek bunu Komşu Kart kapsamında Şişli’de hayata geçiriyoruz.

Bu proje kapsamında onları da disipline edecek, gelirleriniz artıracak bir süreci ilerletmeye çalışıyoruz. Bu da şu anda kurulma aşamasında.