Siyanürcü şirket halkı yanıltıyor

Gökay BAŞCAN

Erzincan İliç’teki Çöpler Madeni’nde yaşanan felaketin etkileri sürüyor. Konuya ilişkin ikinci kez açıklama yapan Anagold Madencilik, bu kez sızan atık miktarının BirGün’de çıkan haberin ardından 20 ton olduğunu kabul etti. BirGün Yazarı Özgür Gürbüz’ün sorularına yanıt veren Anagold’un yüzde 80 hissesine sahip SSR Mining 20 ton olduğunu teyit etmişti. İlk açıklamasında, ‘20 ton’ sayısını saklayan Anadold yaptığı açıklamada, “Yaklaşık 8 kg siyanür içeren, 20 ton seyreltilmiş siyanür içeren çözelti maden içindeki bir yola dökülmüştür” dedi. Şirket ilk açıklamasında, "Maden sahasında gerçekleşen solüsyon döküntüsünün içerisindeki toplam siyanür miktarı yaklaşık 8 kg’dır. Sosyal medyada yer alan asılsız iddialara göre tonlarca siyanür döküntüsü olduğu ve Fırat Nehri’ni etkilediği iddiaları tamamen yanlıştır” demişti.

SÖZDE TEMİZLİK

Kendini aklamaya çalışan Anagold yaptığı açıklamada; çevreyi ve yerel toplumu tehlikeye atmadığını, siyanürün atmosfere salınmadığını savundu. Şirket bölgeyi hipokloritle (yüzme havuzlarında ve içme suyunu arındırmak için de kullanılan) temizlediğini iddia etti.

Ayrıca faaliyete ‘en kısa sürede’ dönmek için Bakanlık ile yakın temas halinde oldukları ifade edildi. Anagold’un aralıkla yaptığı iki açıklamayı değerlendiren Maden Mühendisi Mehmet Torun, verilen cezanın devede kulak kaldığını, şirketin atmosfere siyanürlü su saldığını, olayın hafife alındığını belirtti. Şirket hakkında bilgi veren Torun, “Anagold Madencilik’in büyük ortağı, yüzde 80’le Kanadalı SSR Mining. Merkezi Kanada ama bu türden şirketlerin çoğunda olduğu gibi, içinde Amerika, Avustralya, İngiltere’nin de olduğu uluslararası bir kartel. Yüzde 20’lik ortağı ise iktidara yakın Çalık Holding.” Torun, şirketin iddialarını hatırlattı: “Şirket, daha sonra olay bilgilendirme formundaki bilgileri ve yaptığı basın açıklamasını kamuoyuyla paylaşmıştır. Bu paylaşımlarda olayın büyütüldüğü, yanlış ve kasıtlı bilgi üretildiği söylenmektedir. Şirket ayrıca yöre halkına ve Türkiye ekonomisine büyük katkılar sağladığını, birçok alanda sürdürülebilir gelir fırsatlarını destekleyen programlar için bugün itibariyle 1.6 Milyon ABD dolar ayırdığını beyan etmektedir.”

ŞEFFAFLIK YOK

“Öncelikle, meydana gelen olayda şirketin şeffaf bir tavrı olmamıştır” diyen Torun, “Olayın oluş şekli, yetkililere bildiriliş zamanı ve sonuçları konusunda netlik yoktur. Siyanür çözeltisi sızıntısının ne zaman başladığı, ne kadar süre sonra tespit edildiği, bu sürede ne kadar çözeltinin sızdığı kesin olarak bildirilmediği anlaşılmaktadır” ifadelerini kullandı. Dünya üzerindeki madenlerde yaşanan çevre felaketlerini anımsatan Torun, “Altın üretiminde çok sayıda atık baraj yenilmeleri (yıkılmaları) yaşanmıştır. Yenilmeler sonrası insan kayıpları ve çevre felaketlerine şahit olunmuştur. Her kazadan sonra da bütün önlemlerin alınmış olduğu ifade edilmiştir. 2018 yılında Avusturalya’da New South Wales eyaletinde Newcrest’s Cadia Altın Madeni ile 2019 yılında Brezilya Mato Grosso Eyaleti Brazil Altın Madeni’nde yaşanmış atık baraj yenilmeleri son yıllarda yaşanmışlardan ikisidir. Erzincan gibi deprem bölgesinde bu risk daha da yüksektir” diye konuştu.

DEVLET PAYI DÜŞÜK

Anagold’dan yapılan ilk açıklamadaki “Anagold, Çöpler Altın Madeni’ne bugüne kadar 1.75 Milyar ABD doları yatırım yaparak, ülkemize kazandırdığı tesis ile yöre halkına ve Türkiye ekonomisine büyük katkılar sağlamıştır” ifadelerine yanıt veren Torun, “Yasaya göre ürettikleri altın değerinin yüzde 5’ini ‘devlet hakkı’ olarak bırakmak zorundalar ancak ilgili yasada yüksek görünse bile indirimlerle ve muafiyetlerle yüzde 1’i dahi bulmamaktadır” dedi.

ATMOSFERE SALINIYOR

İkinci açıklamada ise “Siyanür, ADT’de depolanmamakta ve atmosfere salınmamaktadır” ifadelerine yanıt veren Torun, “Atmosfere hiç bir salınım yapılmadığı belirtilse de pulvarize yöntem ile atık havuzundaki siyanürlü suyun havaya salınarak buharlaştırıldığı bilinmektedir” ifadelerini kullandı.

CEZA DEVEDE KULAK

Şirkete verilen cezanın çok düşük ve caydırıcı olmadığını belirten Torun sözlerini şöyle sonlandırdı: “Şirkete ceza olarak verilen 16 milyon TL’nin karşılığı yaklaşık bugün 1 milyon dolardır. Çöpler Altın Madeni’nde 2021 yılında 329.276 ons altın üretimi gerçekleştirilmiştir. 2021 yılında üretilen altının bedeli, güncel değeriyle (329.000 ons x1.835 $/ons ) = 590 milyon dolar olup verilen cezanın yaklaşık 600 katı kadardır. Şirketin sosyal sorumluluk adı altında yöreye yaptığını söylediği katkı ise şirket cirosunun yaklaşık olarak 1/400’ü kadardır. Sonuç olarak; hem her anlamda sömürü hem de çevre felaketleri açısından çok ciddi riskleri barındıran işletmenin uyarı niteliğindeki bu olayı hafife alması kabul edilemez olup söz konusu şirketin yaptığı açıklamalar kamuoyunu tatmin etmemiştir.”