Tantan’dan ‘Hayata Dönüş’ itirafı: Devlet kararını icra ettik

Deniz GÜNGÖR

19 Aralık 2000 tarihinde yirmi cezaevinde gerçekleştirilen ve 28 tutuklu ile 2 askerin yaşamını yitirdiği ‘‘Hayata Dönüş’’ operasyonuna ilişkin açılan dava 26 Şubat’ta görüldü. İstanbul Bakırköy 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen ara celsede, dönemin İçişleri Bakanı Sadettin Tantan ‘tanık’ olarak ifade verdi. 1 Nisan tarihinde görülecek olan duruşma öncesinde yapılan özel duruşmada, Tantan’a Avukat Güçlü Sevimli’nin soruları iletildi. Tantan, katılanların avukatının daha önceden dosyaya sunduğu dilekçedeki 37 sorudan bazılarını yanıtladı.

Tantan’a 25-30 Eylül 2000 tarihleri arasında ‘‘Cezaevleri İnceleme Gezisi Sonuç Raporu’’nun hazırlanmasını isteyip istemediğine yönelik soru yöneltildi. Tantan, raporun hazırlanmasını söyleyenin kendisi olmadığını ifade etti.

Tantan’a raporun hazırlanmasının dönemin Başbakan Bülent Ecevit, Tantan ve dönemin Milli Savunma Bakanı Hikmet Sami Türk’ün katıldığı bir Milli Güvenlik Kurulu’nda (MGK) alındığına ilişkin ifadesi hatırlatıldı. Ayrıca MGK’de alınan diğer kararlara ilişkin de soru yönetildi. Tantan, operasyonun yapıldığı dönemde cezaevlerinde jandarmanın görev yaptığını aktararak, ‘‘Jandarmalar idari anlamda İçişleri Bakanlığı’na bağlı olduğu için İçişleri Bakanlığı’nın yardımı ile operasyonun gerçekleşmesi gerekiyordu. Bu nedenle MGK’da İçişleri Bakanlığı temsilcisi olarak biz de bulunduk, hangi kararlar alındığını hatırlamıyorum’’ yanıtını verdi.

OPERASYONUN GEREKÇESİ

Eski İçişleri Bakanı Sadettin Tantan, operasyonun gerekçesine ilişkin de konuştu. O dönem cezaevlerinin devlet kontrolünden çıktığını ileri süren eski İçişleri Bakanı, şunları dile getirdi: “Basit suçlarla yatan gençlerin tahliye şartı gerçekleşmiş̧ olmasına rağmen örgüt mensuplarınca cezaevlerinde tutuluyorlardı. Amaçları örgütün kontrolünü sağlayabilmek ve örgüt mensubu kişiler yetiştirebilmekti. O zaman tam anlamıyla cezaevlerinin kontrolü̈ devletten çıkmış̧ örgüt liderlerinin kontrolüne girmişti. Örgüt liderleri cezaevlerindeki örgüt mensuplarına da bu şekilde devam etmeleri yönünde talimatlar veriyordu. Cezaevlerinin mimarisi örgüt mensuplarınca değiştirilmişti. Operasyonun gerçekleşmesinin gerçek nedeni budur.’’

HÜKÜMET KARARI İCRA EDİLMİŞ

Tantan’ın 14 Aralık 2000 tarihli ‘‘Cezaevleri Müdahale Emri No:1’’ belgesinde imzası bulunduğuna dikkat çekildi. Tantan’a harekât müdahale emrini hazırlayıp hazırlamadığına ilişkin soru yönetildi. İmzanın kendisine ait olduğunu teyit eden Tantan, şunları söyledi. “Hükûmet kararı icra edilmiştir. Benim tek başıma böyle bir emir düzenlemem mümkün değildir. O zaman yetkim gereği bu emre imza atmam gerekiyordu. Asıl amaç̧ kimsenin canına zarar gelmeden operasyonu tamamlamaktı, hükûmet emri bu şekildeydi."

Tantan söz konusu emrin ‘‘Hayata Dönüş’’ operasyonlarının genel müdahale emri ve planı olduğunu da kaydetti.

Tantan’a dönemin Jandarma Genel Komutanlığı Asayiş Daire Başkanı Ali Aydın’ın verdiği ifade anımsatıldı. Aydın, operasyon kararının Bülent Ecevit, Hikmet Sami Türk, Tantan ve Ceza ve Tevkifevleri Müdürü Ali Suat Ertosun katıldığı toplantıda alındığı aktarmıştı. Tantan ise kararın hangi toplantıda alındığını ‘‘hatırlamadığını’’ ifade etti. Ayrıca cezaevlerinden operasyona ilişkin İçişleri Bakanlığı kriz merkezlerine geldiği ifade edilen raporların içeriğini de ‘‘hatırlamadığını’’ söyledi.

HAYSİYETLE HAREKET ETMİŞ

Tantan, Ceza ve Tevkifevleri Müdürü Ali Suat Ertosun‘un ‘‘Operasyonun planını İçişleri Bakanlığı yaptığına yönelik” ifadesine yönelik soruya, şöyle yanıt verdi:

“Milli Güvenlik Kurulu ve hükûmetin aldığı kararlar doğrultusunda Adalet Bakanlığı’nın cezaevlerinde bu operasyonu gerçekleştirmesi ve ilgili kurumların yardımı gerekiyordu. Bu yüzden İçişleri Bakanlığı olarak yetkili cezaevi savcılığı ve Jandarma Komutanlıkları hep birlikte on çalışma yaparak bu operasyonun içinde yer aldık. Operasyonu gerçekleştirirken hiçbir cana zarar gelmemesi adına hassasiyetle hareket ettik. Hatta seminerler gerçekleştirilirdi. Bu seminerleri Ord. Prof. Sulhi Dönmezer vermiştir.”

Operasyonu gerçekleştirenlerin jandarma olduğunu, bu nedenle de operasyonunun İçişleri Bakanlığı tarafından yönetildiğine işaret eden Tantan, sürecin aynı zamanda Adalet Bakanlığı tarafından da takip edildiğini ifade etti.

MGK’DAKİLER PLANLADI

Tantan, 19 Aralık tarihinde operasyonun yapılacağından haberdar olduğunu bildirdi.  Eski İçişleri Bakanı Sadettin Tantan, operasyonun tarihine ve ne şekilde yapılacağına hükümetin karar verdiğini belirtti. Operasyonun MGK’deki kişiler tarafından planlandığına da işaret etti.