Tehlikesiz oyunlar

YALÇIN HAFÇI

İki bin yılından sonra öykümüzdeki değişiklik ve dinamizm gözle görülür derecede artmıştı. Daha az hacimli ve müstakildi bu yeni öykü. Eskisi gibi romanın kısa tutulmuş hali değildi. Sevindiriciydi bu, edebiyatımıza çokseslilik ve derinlik getirmişti. Ama son dönemlerde bazı öykülerde konu, tema, hatta karakter bile ortadan kaldırılıyor. İşte o zaman eski öykülerin odak noktalarını alnımıza alnımıza doğru çarpmasını bile özlüyoruz.

Meselesizlik ve konusuzluk
Arda Arel’in İp Cambazı Değil Silahşor adlı kitabını okurken bunları düşündüm. On iki kısa öyküden oluşan kitap “okunan değil izlenen bir şey” sanki. Kıvrak ve yalın bir dille yazılan bu öykülerde tek mesele ve konu, gündelik yaşamın postmodern sunumu diyebiliriz. Onun dışında meselesizlik ve konusuzluk hâkim kitabın tümündeki anlatıya. Bu da bilinçli bir seçim elbette. Yazar öyküyü anlatılan bir şey olarak görmüyor. Arka plana ittiği bir takım güncel ve popüler imgeler üzerinden bilinçdışı bir akış olarak görüyor. Rüya görür gibi, hatta oyun oynar gibi yazıyor. Kitapta da atıfta bulunduğu için ister istemez Atay’ın Tehlikeli Oyunları’nı ve ona benzer biçimde yazılmış kitapları hatırladım. Ancak onlar baskıcı ortamlarda yazılmış ve gerçeği oyun oynar gibi anlatmaya mecbur kalmış eserlerdi. Arel’in öykülerinde ise tehlikeli bir gizli tema yok. Daha doğrusu tema yok. Bu tarz öykülerin ne denli iyi yazılırsa yazılsın insanda kalıcı bir etkide bulunamadığı kanısındayım, iz bırakmadan kolayca unutuluyor. Oysa eski öyküler hantallıklarına karşın bizde kalıcı izler bırakıyorlar.

Arel’in ilk öyküsünü ise fazlasıyla beğendim. Olumsuz eleştirilerim sonraki öyküler için geçerli. Sanki diğer öykülerde bu öykünün devamı yazılmaya çalışılmış ama o kıvamı olgunlaştırıp tutturamamış. Bu öyküler özet geçmeye gelmiyor ama tarif amaçlı olarak İki Yuroluk Öykü’den şöyle bir pasaj sunabiliriz: “Hayatımızın hayvanat bahçesi heyecanı, önce fotoğrafını çektik, sonra içeri girdik. İçerisi ilkokuldu. Garson geldi “garson erkekler için kullanılır” iki latte istedik. Başka bir şey alır mıydınız? Modern hayat, ansiklopedi? Vayfay şifresi, vikipedi, az biraz likör, tövbe edecek kadar dua bilgisi...”
Ayrıca kitabın başından sonuna kadar bir sigara markası ya da Jamaikalı kavramı gibi belli imgelerin döngüsel olarak yerli yerinde kullanma becerisini de görmezden gelemeyiz.

Yeni ve yenicilik
Her şeye rağmen yeni bir yapı, yeni bir anlatı, yeni bir soluk arayışı iyidir edebiyatta. Eğer bu bir özgünlükten, bir zorunluluktan doğuyorsa ilk başlardaki aksaklıklarına rağmen yatağını bulacaktır. Ama edebiyatımızda yeniden çok yenicilik var sanki.