Tek adam, tek parti, tek Çin: Şi’nin zorlu sınavı

DIŞ HABERLER SERVİSİ

Yeni süper güç olarak tanımlanan Çin’de yeni dönem resmen başladı. Sadece bu ülkenin değil, dünyanın da gözünün çevrildiği “iki toplantı”da (Ulusal Halk Meclisi ve Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Ulusal Komitesi) ekonomiden güvenliğe Çin’in hükümet programı ve yeni kurmay kadrosu belirlendi. Başkent Pekin'de bir haftadır devam eden ve bugün sona erecek olan kongrede Şi Cinping, oy birliğiyle üst üste üçüncü kez devlet başkanlığına seçildi.

2013 ve 2018'deki kongrelerde de başkan seçilen ve on yıldır kesintisiz şekilde görev yapan Şi, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet başkanlığını üçüncü döneme taşıyan ilk isim oldu. Şi, 2018'de iki dönem başkanlık sınırlamalarını kaldırarak bugünün yolunu açmıştı.

Böylece Halk Cumhuriyeti'ni kuran Mao Zedung'dan bu yana Çin'in en güçlü lideri haline geldi. Şi, ayrıca Merkezi Askeri Komisyon Başkanlığı’na da yeniden seçilerek ordunun başındaki başkomutan konumunu sürdürdü.

YENİ DÖNEM HEDEFLERİ

“İki toplantı”da zorlu ve belirsiz döneme atıf yapılarak ‘disiplin’ ve ‘istikrar’ vurguları öne çıkarıldı. Siyasi kült haline gelen Şi’yi bu dönemde zorlu bir süreç bekliyor. Yavaşlayan ekonomi, ABD ile süren gerginlikler ve Tayvan meselesi gibi konular, Şi'nin üçüncü döneminde masasındaki önemli gündem olacak.

Yeni dönem yönetim kadrosunu da belirleyen Şi’nin ekonomiyi canlandırma, Tayvan Boğazı’ndaki gerilime hazırlanma ve Biden yönetiminin ‘çevreleme’ politikalarını aşmaya odaklanması bekleniyor. Sıfır Covid politikası nedeniyle sık sık protesto edilen Şi’nin üç yıllık kısıtlamaların ardından ilk kez olan yıllık parlamento oturumuna maskesiz katılması bu konuda da değişen tutumunun bir göstergesi olarak yorumlandı.

ÇEKİRDEK KADROYU KURDU

Parlamento ayrıca 66 yaşındaki Zhao Leji'yi parlamento başkanı ve 68 yaşındaki Han Zheng'i de başkan yardımcılığına seçti. Başbakan ve Başbakan Yardımcılığı görevlerine de Şi Jinping'e yakın isimlerin gelmesine kesin gözüyle bakılıyor. Politbüro Daimi Komitesi'nin iki numaralı ismi olan eski Şanghay Parti Sekreteri Li Qiang'ın Başbakan olarak atanması bekleniyor.

TEK ADAM KONUMU PEKİŞTİ

Şi'den önce 1993-2003 yıllarında Ciang Zımin, 2003-2013 yıllarında Hu Cintao, iki dönem devlet başkanlığı yaptıktan sonra devlet ve parti görevlerinden ayrıldı. Çin liderinin yakın dönemdeki teamüllerden farklı olarak iktidarını üçüncü döneme taşıması, Şi'nin yeni dönemde "tek adam" konumunun pekiştiğinin işareti olarak görülüyor.

Şi’nin “Yeni Dönemde Çin Karakterinde Sosyalizm” adı verilen düşünceleri, Parti Tüzüğü’ne ve Anayasa’ya girmiş, ÇKP'nin 2021'de parti tarihine ilişkin aldığı kararda, Şi, Mao ve Dıng ile birlikte “düşünce kurucu önder” olarak tanımlanmıştı. Geçen yılki ÇKP Kongresi'nde partinin üst yönetim kadrolarına Şi’ye yakın isimler seçilirken Parti Tüzüğü’nde yapılan değişiklikle Şi’nin partinin “çekirdek lideri” olduğu ve düşüncelerinin ÇKP iktidarına rehberlik edeceği vurgulanmıştı.

ÇOK KRİTİK BEŞ YIL

Çin'de kabine işlevi gören Devlet Konseyi'ne bağlı kuruluşlarda reform öngören plan da Ulusal Halk Kongresi tarafından onaylandı. Plana göre bilim ve teknolojiden sorumlu bir komisyon, yeni bir finansal düzenleme organı ve ulusal veri bürosu kurulacak.

South China Morning Post’a konuşan Tsinghua Üniversitesi Ulusal Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde kıdemli araştırmacı olan Profesör Xie Maosong, önümüzdeki beş yılın Şi ve ekibi için “çok kritik” olacağını çünkü Çin’in ekonomik gerilemesini durdurmaları ve onu yeniden büyüme yoluna sokmaları gerektiğini söyledi. ABD'li bir düşünce kuruluşu olan Jamestown Vakfı'nın kıdemli üyesi Willy Lam da "Şi, üçüncü döneminde ekonomik canlanmaya odaklanması gerekecek" dedi ve özel sektördeki devlet kontrolünün bunu engellediğini iddia etti.