Tekelleşen sistem mağdur ediyor

Deniz GÜNGÖR

İstanbul genelindeki taksi sorunu derinleşerek devam ediyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) kentteki taksilerin kamulaştırması üzerine hazırladığı yeni taksi projesi ise Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) tarafından 3 yıldır engelleniyor. Birçok yurttaş ve taksici, gün geçtikçe mafyalaşan taksi galerileri nedeniyle de sorun yaşıyor. Dünyanın birçok megakentinde ise taksi kamulaştırma örnekleri İstanbul’un bugün yaşadığı soruna ışık tutuyor. Birleşik Arap Emirlikleri’nin en kalabalık kenti Dubai’den Kanada Montreal kenti ve Singapur’da kamuya tahsis edilen taksi işletmeciliği taksi sorununu çözmek adına örnek oluşturuyor.

Öte yandan Ulaştırma Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, İstanbul’da taksi sayısının artırılmamasına gerekçe olarak trafik sorununu gösterdi.

KAMULAŞTIRILMALI

Taksi sorununu çözümüne değinene İBB Ulaştırma Daire Başkanı Utku Cihan, İBB’nin projesini anlattı. İBB’nin yeni taksi projesinin temelinde kamulaştırma yattığını belirten Utku Cihan, Türkiye’de taksicilerle ilgili 1986 Sayılı Bakanlar Kurulu kararı dışında taksi mevzuatı olmadığını hatırlatarak kararın hukuksal ve hizmet açısından yeterli olmadığına dikkat çekti. ‘‘Şirketlerin, kooperatiflerin plaka sahibi olması mümkün değil’’ diye konuşan Cihan, ‘‘Kurumsal yapılar plakalara sahip olabilirse ve kurumsal olarak işletebilirse daha denetli, planlı, kaliteli bir sistem olur ve rekabet şansı olur’’ ifadelerini kullandı. İBB’nin amacının taksi plakasını artırmak değil, sistemi değiştirmek olduğuna dikkat çeken Cihan, plaka sahiplerinin aracın kimlere kiralandığını bilmediğini belirtti. Cihan şunları kaydetti: ‘‘Kiralamayı yapan şirketler var ki bu yasadışı. Kiralayan şoför buluyor yine yasadışı olarak. Bütün sistemi mevzuat olmadan yasadışı yönetmeye çalışıyorlar. Planımız siyasi olarak kullanıldı ama dünya örneği kullanıyorduk, hesap sistemi yapmıyorduk, sistemi değişmeye çalışıyorduk.’’

ÇÖZÜME ULAŞMALI

Cihan, İstanbul’da yaşanan taksi sorunun yaklaşık 25-30 yıllık bir problem olduğunu aktararak şu ifadeleri kullandı: ‘’20 yıldır var olan bu taksi sorunu her zaman görmezden gelindi, İBB olarak bu sorunu çözmeye çalıyoruz, gündeme getirdik ancak çözen taraf olmamızı istemiyorlar. ‘Kim çözerse çözsün bu sorun halledilmeli’ diyoruz ve bakanlık birimleriyle iletişim halindeyiz. UKOME’ye sunduğumuz taksi sorunu gündemi 15 defa reddedildi. Biz bu işin nasıl çözüleceğini biliyoruz ama istemiyorlar bilinçli olarak yerel seçimin ardından UKOME’nin yapısını ve sayısını değişerek engelliyorlar.’’

‘HAK TALEP EDEMİYORUZ’

Taksicilerin yaşadığı en büyük sorunların en tepesinde tekelleşen galeriler yer alıyor. Gün geçtikçe mafyalaşan galericilerden şikâyetçi olduklarını belirten bir taksici, ‘‘Galericilerin parası bile bankalarda değil, döviz bürolarında’’ dedi. ‘‘Şu an bir galerinin önünde 5 bin tane plaka vardır’’ diye konuşan taksici, ‘‘Bunların resmi kaydı yok, gayri resmi işletiliyor. Kiralamış, kiralayan kişinin de resmiyeti yok. Biz sözleşmemizi aramızda yapıyoruz. Yarın öbür gün plaka sahibi gelip ‘Sök plakaları’ dese hiçbir hak talep edemezsin. Bir plakayı galerici senede 3 kişiye kiralayabiliyor. Plaka sahibi plakası kimde bilmiyor’’ ifadelerini kaydetti. Galerici ve bazı plaka sahiplerinin tekelleştiğini söyleyen taksici, kendilerine ne denirse yapmak zorunda olduklarını vurguladı. Taksici, galerilerin ise taksi plakalarının kirasını istedikleri gibi artırdığını belirtti.

GALERİCİLER HEP KÂRDA

Taksicilik yapmayan plaka sahiplerinin İstanbul Taksiciler Esnaf Odası’nın başkan seçiminde oy kullandığını aktaran bir başka taksici, ‘‘Meslek olarak taksiciliği yapanın başkanı seçmesi gerekiyor. Benim seçme hakkım yok. Başkan beni değil, plaka sahiplerini savunuyor. 40 bin şoför var ve sahipsiziz’’ ifadelerini kullandı. ‘‘Oda zaten plaka sahibinin odası zaten onu savunur’’ diyen taksici, ‘‘Sigortalarımızı kendimiz ödüyoruz. Eğer sistem oturursa kamulaşmasını isteriz ancak önemli olan sistemi oturtmak. Yurtdışında insanlar belediyeden plaka kiralıyor’’ dedi. Plaka sahiplerinin ve taksicilerin maliyetlerini karşılamadığını aktaran taksici şunları söyledi: ‘‘Galeri sahipleri her zaman kârda. Bir sorun olsa her şey bizim cebimizden çıkıyor. Son yapılan zam yeterli değil çünkü mazot arttı. Araba sahipleri günde bin 500 lira kazanıyor ama gece çıkan taksici 750 lira zor kazanıyor. Tüm ülkece kötü durumdayız, ülkeyi yönetenlerin ekonomi politikası sıfır.’’

DÜNYADAN ÖRNEKLER

Dubai: Hizmet verimliliği ve kalite açısından dünyanın en başarılı taksi sistemleri arasında yer alıyor. Dubai Karayolları ve Ulaştırma İdaresi’nin bünyesinde yer alan taksicilik sisteminde belirli sözleşmeler kapsamında taksi işletmeciliği ihalesi İdare tarafından yapılıyor. 

Kanada: Montreal kentinde taksiler 1986’dan beri Montreal Taksi Bürosu’na bağlanmış durumda. Büro tarafından taksi idaresi toplu taşımacılık faaliyetleri ayrı olarak, lisans düzenleme ve yenileme, illegal taksi taşımacılığının önlenmesi ve yasal çerçevenin yürütme ve takibi yapılıyor.

Singapur: 1995 yılında kurulan Kara Ulaşım İdaresi tarafından taksi taşımacılığı ve kent içi ulaşım sağlanıyor. Şoförler tarafından araçlar taksi şirketinden kiralanıyor, taksi miktarını ve fiyatları serbest piyasa belirlerken kalite ve denetim ise idare tarafından yapılıyor. Ayrıca Singapur’da yolcunun reddedilmesine 6 CP ve 300 Singapur doları para cezası, yolcuya kötü muamele ve fazla ücret alınması ise 12 CP ve 500 Singapur doları para cezası kesiliyor.

ZAMLI TARİFE BAŞLADI

İstanbul'da taksiciler, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararıyla ücretlere yapılan zammın ardından taksimetre cihazlarını güncellemeye başladı. Zamlı tarife dün gece itibariyla uygulanmaya başlandı. UKOME'nin 8 Ağustos'taki toplantısında taksi ücretlerine yapılan zam sonrasında bu gece uygulamaya geçecek yeni tarife nedeniyle taksi şoförleri taksimetre ayar istasyonlarına gelerek cihazlarını güncelledi.

UKOME'nin 8 Ağustos Salı günü aldığı kararla taksimetre açılış ücreti 12,65 liradan 19,17 liraya, sarı taksi mesafe ücreti kilometre başına 8,51 liradan 13,75 liraya, sarı taksi zaman tarifesi ücreti saatlik 100,80 liradan 152,73 liraya, sarı taksi indi-bindi ücreti ise 40 liradan 70 liraya çıkmıştı.