Temmuzda rekor enflasyon
Temmuz enflasyonu döviz kurlarındaki artış ve vergi zamlarıyla rekor kırdı. Aylık enflasyon TÜİK’e göre yüzde 9,49, ENAG’a göre yüzde 13,18 arttı. Bakan, enflasyonun düşüşü için 2024’ü işaret etti. DİSK-AR’a göre doğalgaz ucuz gösterildi, enflasyon aşağı çekildi. BES/AR’a göre ise maaşlar yüzde 6 eridi.
BirGün/Ankara
Zam dalgasıyla geçen temmuz ayında enflasyon yeniden yükselişe geçti. İktidarın seçim sonrası kaynak yaratmak için ek bütçe ile getirdiği ÖTV ve KDV artışlarının yanında dolar kurundaki artış bu yükselişte etkili oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), temmuz ayında tüketici fiyatlarının yüzde 9,49 arttığını açıkladı. Buna göre yıllık enflasyon 10 puanın üzerinde artarak yüzde 47,83 oldu. En yüksek aylık artış akaryakıt zamlarının etkisiyle ulaştırma grubunda yaşandı.
Kamu bütçesini seçim propagandası için kullanan iktidar, alt üst olan ekonomiyi vergi artışlarıyla toparlamaya çalışıyor. ÖTV ve KDV’de yapılan artışlar iğneden ipliğe zam dalgası olarak geniş halk kesimlerine yansıdı. Ayrıca seçime kadar müdahalelerle 20 liranın hemen altında tutulan dolar kurunun seçim sonrası 26 lirayı aşması da enflasyonun yeniden yükselişe geçmesine neden oldu. Böylelikle baz etkisiyle 8 aydır düşüş eğiliminde olan enflasyon, iktidar eliyle yeniden yükselişe geçti.
TÜİK’in verilerine göre, son yıllarda Temmuz aylarında görülen enflasyon verilerinin en yükseği bu yıl gerçekleşti. Genel olarak hazirandan sonra enflasyonun en fazla düştüğü ay olan temmuzda aylık enflasyon son bir buçuk yılın en yüksek seviyesine çıktı.
Önceki yıllarda tarla ürünleriyle sebze-meyve fiyatının eksiye düştüğü temmuz ayında sebze fiyatları yüzde 20,11, meyve fiyatları yüzde 15,65, ekmek fiyatları ise yüzde 14,40 arttı.
TÜİK’in yayımladığı veri serisinde ise 2023 Temmuz’u, 2005 yılından bu yana temmuz ayları itibarıyla en yüksek enflasyon olarak kayıtlara geçti.
AKARYAKIT ZAMLARI
Enflasyondaki yükselişe akaryakıt fiyatlarındaki artış damga vurdu. ÖTV artışının yanı sıra dolar kurundaki yükselişin de etkisiyle akaryakıt fiyatları bir ayda 10 liranın üzerinde zamlanırken TÜİK verilerine göre de temmuzda en yüksek fiyat artışları yüzde 17,75 ile ulaştırma grubunda oldu. TÜİK’e göre kişisel ulaştırma araçlarının yakıt ve yağları bir ayda ortalama yüzde 29,04 oranında arttı.
Kurum tarafından fiyat artışları takip edilen 143 temel başlıktan sadece 4 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken 4 temel başlıkta da değişim olmadı. 135 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.
YİNE EN DÜŞÜK TÜİK
Enflasyon hesaplaması yapan kurumlar arasında TÜİK, yine en düşük rakamı açıklayan kurum oldu. ENAG'a göre ise tüketici fiyatları temmuzda aylık yüzde 13,18, yıllık yüzde 122,88 oranında arttı. İstanbul Ticaret Odası (İTO) da İstanbul’un temmuz enflasyonunun aylık yüzde 9,84, yıllık yüzde 63,76 olduğunu açıkladı.
TÜİK’in gıda enflasyonu hesaplaması da tutmuyor. Üniversite ve sendikaların hesaplamalarına göre yüzde 10’un üzerinde olan aylık gıda enflasyonu TÜİK’e göre yüzde 7,7 oldu. Yıllık gıda enflasyonu ise yüzde 60,7 olarak hesaplandı.
Türk-İş’in açlık ve yoksulluk sınırı hesaplamasında temmuzda gıda enflasyonu aylık yüzde 12,38, yıllık yüzde 70,44 olmuştu.
Bilgi Üniversitesi Finansal Uygulama ve Araştırma Merkezi (Cefis) de temmuzda gıda enflasyonunu aylık yüzde 15,3, yıllık yüzde 70,3 olarak hesaplamıştı.
YILSONU ENFLASYONU %70
Enflasyondaki yükseliş beklentisi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) tahminlerine de yansımış, TCMB yıl sonu enflasyon beklentisini yüzde 22,3’ten yüzde 58’e yükseltilmişti. TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan, 2024 ikinci çeyrekte yüzde 60 civarında zirveyi bulduktan sonra enflasyon ana eğilimlerinde iyileşme görmeyi beklediklerini dile getirmişti. Ancak ekonomistler yüzde 60 enflasyonun daha erken görüleceğini kaydetti.
İktisatçı Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, enflasyonun iki ayda yüzde 60’ın üzerine çıkacağına dikkati çekerek “Temmuz ayında fiyatı en az artan kalemler ‘eğitim, giyim ve kira’. Bunların fiyatları mevsimsel olarak sonbaharda ayarlanır. Yılı ise yüzde 70’in altında kapatmak çok zor görünüyor” değerlendirmesinde bulundu.
***
ENFLASYON HESABIYLA OYNUYOR
DİSK Araştırma’dan (DİSK-AR) TÜİK’e tepki geldi. TÜİK’in yargı kararına rağmen madde fiyat listesini açıklamadığı hatırlatılan raporunda, "Doğalgazı yüzde 97 ucuzlatmış gösterdiler. Aylık enflasyonu yaklaşık yüzde 2 daha düşük gösterdiler" denildi. TÜİK’in oranlarının gerçeği yansıtmadığı belirtilen raporda, şunlara yer verildi: "Gıda enflasyonu ortalama yüzde 60,7 olarak gerçekleşirken emeklilerde gıda enflasyonu yüzde 74,6 oldu. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 69,2 olurken, düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 79,3, en yoksul yüzde 20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise yüzde 95,3 olarak gerçekleşti. Dördüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 58,1 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 44,2 oldu. Böylece en yoksul gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 95,3 olurken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 44 oranında kaldı."
DİSK Ege Bölge Temsilciliği tarafından TÜİK’e tepki gösterilerek “Ekmeğimizle oynamayın” denildi. (Fotoğraf: BirGün)
***
SÖNMEZ: ADİ BİR NUMARA
İktisatçı Mustafa Sönmez, doğalgaz fiyatının düşük gösterilerek enflasyonun iki puan aşağı çekildiğini savundu. AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın seçim vaadi enfasyon rakamlarını etkilemeye devam ediyor. Mayıs ayında konutlarda doğalgazın ücretsiz olacağını açıklayan Erdoğan, bir yıl boyunca ise 25 metreküpe denk gelen mutfak ve sıcak su tüketiminden ücret alınmayacağını açıklamıştı. TÜİK'in haziran enflasyonu hesaplanırken doğalgaz için "sıfır fiyat" uyulaması emekli, memur ve asgari ücret maaş hesaplarını olumsuz etkilemişti. Ekonomist Mustafa Sönmez, enflasyon verilerini değerlendirirken, "TÜİK, yine adi bir numara yapmış. Normalde metreküpü 5,7 TL olan doğalgaz seçim yatırımı olarak '0' sayıldı ve TÜFE haziranda 2,5 puan aşağıda gösterildi. Bu ay da 4 kuruşluk fiyat 01 kuruş, yüzde 98 düşük gösterilmiş ve toplamda 2,8 ağırlığı olan doğalgaz üstünden enflasyon 2 puan eksik gösterilmiş" dedi.
***
MAAŞLAR YÜZDE 6 ERİDİ
Büro Emekçileri Sendikası Araştırma Merkezi (BES/AR) tarafından her ay hesaplanan ‘Kamu Emekçilerinin Enflasyon Sepeti Araştırması’ temmuz verileri de açıklandı. Buna göre kamu emekçilerinin yıllık genel enflasyonu yüzde 95,61; yıllık gıda enflasyonu ise yüzde 121,80 oldu. TÜFE de bir önceki aya göre yüzde 11,75 bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık yüzde 95,61 artış gerçekleşti. Açıklamada, “Hükümetin kamu emekçilerine ikinci altı ay için reva gördüğü yüzde 6 maaş artışı TÜİK’in hesaplamalarına göre TÜFE rakamı yüzde 9,49 ile daha ilk ayda 3,49 puan gerisinde kalmıştır. Sendikamızın hesaplamalarına göre ise 2023 yılı ikinci altı ayında emekçilerin enflasyonu yüzde 11,75 olmuştur. Kamu emekçileri temmuzda ücretlerinde yüzde 5,75 puanlık enflasyon kaybına uğramıştır.”
***
ŞİMŞEK: 2024’ÜN ORTASINDA DÜŞER
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, enflasyon verilerinin piyasa beklentilerine uyumlu olduğunu ve 2024 yılı ortasından itibaren yıllık enflasyonun düşmeye başlayacağını savundu. Şimşek, şöyle dedi: “Mali tedbirler, döviz kuru gelişmeleri ve ücret artışlarının etkisiyle enflasyon piyasa beklentileriyle uyumlu gerçekleşti. Dezenflasyon ile fiyat istikrarının hedeflendiği bir geçiş sürecindeyiz. Para politikası duruşunun olumlu etkisiyle 2024 yılı ortasından itibaren yıllık enflasyon düşmeye başlayacak. Dezenflasyon sürecini mali disiplinle destekleyeceğiz. Politikalarımızın temel amacı orta vadede enflasyonu kalıcı olarak tek hanelere indirmektir.”