Tosyalı’nın talanı depremi unutturdu

Gökay BAŞCAN

Erdoğan’ın arkadaşı, Hatay Büyükşehir Belediyesi Başkanı Lütfü Savaş’ın ‘imtiyazlı aile’ dediği Tosyalı Holding’e 20 binden fazla insanın depremde hayatını kaybettiği kentte yeni projesi için onay verildi. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından verilen onay verdiği demir-çelik tesisinin proje dosyasında ise 6 Şubat’ta peş peşe yaşanan depremler yer almadı. Bölgede yaşanan son yıkıcı depremin 1872 yılında olduğu belirtildi.

Bölgede insanların canının derdindeyken iktidar, Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF) Yönetim Kurulu Üyesi olan ve AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a yakınlığıyla bilinen Fuat Tosyalı’nın projelerine hız kesmeden onay veriyor.

Deprem bölgesinde tam yetki olan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tosyalı Demir Çelik Sanayi A.Ş. tarafından yapılması planlanan Filmaşin (Kangal) Haddehane Tesisi için çevresel etki değerlendirme (ÇED) olumlu kararı verildi. Hatay’ın İskenderun ilçesinde II. Organize Sanayi Bölgesi’nde yapılması planlanan projenin maliyesi ise 1 milyar TL. Tesiste yılda 900 bin ton üretim yapılacak.

KREDİYLE KURACAK

ÇED dosyasında yer alan bilgilere göre projenin maliyetinin yüzde 90’ı olan 900 milyon TL krediyle karşılanacak. Tosyalı öz kaynaklarından proje için 10 milyon TL harcayacak.

Deprem bölgesinde su sorunu yaşanırken Tosyalı demir-çelik tesisinin soğutmasında kullanmak için saatte 150 ton su harcayacak. Öte yandan proje sahası içerisinde 2 adet mevsimsel akış gösteren dere yatağı bulunuyor.

Hatay’ı adeta kuşatan Tosyalı Holding son olarak İskenderun Limanı’nı dolgu projesiyle gündeme gelmişti. Organize sanayi bölgelerinin de sahibi Tosyalı’nın son projesi diğer demir-çelik tesislerine entegre inşa edilecek. Tosyalı’nın sanayi bölgesinde ayrıca ‘Çelikhane ve Sürekli Döküm Entegre Tesisi’, ‘Sıcak Haddehane Tesisi, ‘Çelikhane ve Sürekli Döküm Entegre Tesisi Modernizasyon ve Kapasite Artışı Projesi’ bulunuyor.

6 Şubat’ta Maraş merkezli peş peşe yaşanan depremlerde 50 binden fazla kişi hayatını kaybetti. Depremin en çok vurduğu illerden Hatay adeta yok oldu. Bölgede temel ihtiyaçlar çözülmemişken Tosyalı’nın projesine onay veren Çevre Bakanlığı depreme ilişkin verileri görmezden geldi. ÇED dosyasında, binlerce insanın hayatını kaybettiği deprem yer almazken ‘Afete Maruz Bölge Kararı’ bulunmadığı’ ifade edildi. Ayrıca dosyada, “7269 sayılı yasa kapsamında herhangi bir doğal afet riski bulunmamaktadır” denildi.

***

ESKİ VERİLERLE YENİ PROJE YAPILAMAZ

ÇED dosyasını yorumlayan Deprem Uzmanı Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, yapılan sondaj derinliğinin yetersiz olduğuna dikkat çekti. Eyidoğan, “Rapora göre proje alnında yapılan zemin sondajının derinliği 20 metreye kadar. Proje sahasının kalın alüvyon olduğu ve 4-5 metre derinliklerde su ihtiva ettiği bilindiğine göre bu dolgu alanda yapılan sondaj derinliği çok az. Zemin sınıflaması için 30 metreye kadar sondaj ve jeofizik çalışma yapılması lazım. Jeofizik elektrik ve sismik etüt yapıldığı yazılmış ama bu ölçü grafikleri raporda verilmemiş” dedi.

Proje alanında yapılacak tesisin maruz kalınacağı ivme Türkiye Deprem Tehlike haritası kullanılarak belirlendiğini ancak yaşanan son depremlerin ardından bu ivme değerlerinin çok fazla aşıldığı bölgeler olduğunu hatırlatan Eyidoğan, “Yapılan etütle zemin sınıfı D olarak belirlenmiş. Bu sınıflamaya dair sismik S dalgası değerleri rapor edilmemiş. Dokuz Eylül Üniversitesi’nin deprem sonrası İskenderun sahiline yakın yaptığı jeofizik etütlerde S dalgası hızı 200 metre/saniye olarak bulunmuş. Yani D sınıfının en kötü E sınıfına yakın değerde. Proje alanında yapılacak tesisin maruz kalınacağı ivme Türkiye Deprem Tehlike haritası kullanılarak belirlenmiş ve D sınıfı zemin için maruz kalınacak ivme 0.306 g olarak verilmiş. Maraş depremi sonrası yayınlanan birçok raporlarda, depremin Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’nda öngörülen tasarım ivme değerlerini çok fazla aştığı yerler ve bunlara ait kayıtlar var. Acaba ÇED raporundaki proje alanına yakın İskenderun'da veya oraya yakın bir alüvyon zemin üzerinde bulunan bir ivme ölçerde ne kadar yatay ve düşey ivme ölçülmüştür?” diye sordu.

Eyidoğan şöyle konuştu: “Diğer bir durum, Düziçi-İskenderun Fayı'nın Payas Fay kolu proje sahasının 1 km doğusundan geçmektedir. MTA raporuna göre bu fayın oluşturabileceği deprem büyüklüğü 6.7 civarındadır. Proje sahasının, mevcut jeolojik-jeofizik ve jeoteknik verilere göre saptanan zeminde maruz kalacağı yatay ve düşey ivme ne büyüklükte olacaktır? Öngörülen 0.306 g'yi aşma olasılığı nedir? ÇED raporunun deprem tehlikesi ve maruz kalınabilecek maksimum yer hareketi ivmeleri depremlerden sonra elde edilen yeni deprem kayıtları ve tasarım spektrumları açısından yeniden gözden geçirilmesi gerekir”